MƏHDƏVİYYƏT DİALOQU chapter 2

 

 

İMAMIN RƏHBƏRLİYİNİN TƏSİR DAİRƏSİ.12
:ONİKİNCİ SUAL
İmamın rəhbərliyinin təsir dairəsinə insanların hidayəti, Əhkamın bəyanı, Quranın təfsiri və şübhələrin dəf olunması şamil olduğu kimi, siyasi işlər, cəmiyyətin nizamının qorunması, əhkamın icrası, ədalətin bərpası, əmniyyətin təmin olunması və İslam sərhəddərinin qorunması da aitdirmi?  Bu iki bölmənin əlaqələrini İmamət ilə bəyan
?edin  və şiənin bu məsələni hansı həddə qəbul etdiyini izah edin
:CAVAB
İşarə olunduğu kimi Rəhbərin təsir dairəsi hər iki bölməyə şamil edilir. Həqiqətdə bu iki bölmə bir-birlərindən ayrılmazdırlar. Amma bu məsələ siyasətçilərin və qəsbkar güclülərin tamah və diqqətlərində olmuş, siyasi rəhbər və insanlara hökmüranlıq
.etmək olmuşdur
Buna görə də Məsum İmamlar və İmamətin əsli ilə müxalifət etmişlər və əgər dinin başqa bölmələri, yəni mədrəsə, məktəb və təhsil ocağlarının yaradılması yolu ilə siyasət meydanına daxil olsaydılar bunlara da müxalif olardılar. Bu ona görədir ki,
insanlar Məsum İmamlara ehtiyacları olduqlarını az hiss etsinlar və onlardan uzaqlaşsınlar və nəticədə onların dini və mənəvi təlim və tərbiyəsinin təsiri altına
.düşməsinlər
Elə buna görə də onların elmi mərkəzlərdə və ictimaiyyətdə bəyan olunmasında qorxurdular və görürdülər ki, onların elmi qüdrətləri və açıq fikirli hidayətləri vasitəsilə insanlar inkişaf edəcək və şiə təfəkkürü hakim olacaq və insanlar Əhli- Beyt (ə)- a
.daha da yaxılaşacaq
Buna görə biz Peyğəmbər (s)- ın sözlərində İmamətin bütün dini, dünyəvi işlərdə hakimliyini qeyd etdiyinin görürük. Buradan belə başa düşülür ki, Peyğəmbər (s) bu tərif vasitəsi ilə bütün cəmiyyətdə və özünə canişinlikdə İmamın vilayətinin hakimiyyətinə diqqət yetirmişdir. Çünki, dini və mənəvi işlərdə hakimiyyət və rəhbərlik və Əhli- Beyt (ə)- ın elmi cəhətdən ucalığı inkar edilə bilməzdi və siyasi məsələlər ilə insanların dini və mənəvi irşad və hidayət məsələlərində əlaqə olmasaydı, vəzifə
.pərəstlərin müxalifətçiliyi də olmazdı
Əgər onlar bu məsələ barəsində də müxalifətçilik etmək istəsəydilər cəmiyyət bunu
.qəbul etməzdi, çünki insanlar onların elmi qüdrətlərundən xəbərdar idilər
Vilayət kələməsi daha çox hökumət, cəmiyyətin idarəsi və nizam- intizamın qorunmasında istifadə olunur. Bu barədə Allah təala Maidə surəsinin 55 ayəsində belə
:buyurur
(1){نﻮﻌﮐار ﻢﻫو هﺎﮐﺰﻟا نﻮﺗﺆﯾو هﻼﺼﻟا نﻮﻤﯿﻘﯾ ﻦﯾﺬﻟا اﻮﻨﻣآ ﻦﯾﺬﻟاو ﻪﻟﻮﺳرو ﻪﻠﻟا ﻢﮑﯿﻟو ﺎﻤﻧإ}
Sizin ağa və vəliniz Allah, Peyğəmbər və iman ğətirənlərdir. O kəslər ki, namaz qılır və“
”.rüku halında zəkat verirlər
:Nisa surəsinin 59 ayəsində belə buyurulur
(2){ﻢﮑﻨﻣ ﺮﻣﻻا ﯽﻟواو لﻮﺳﺮﻟا اﻮﻌﯿﻃاو ﻪﻠﻟا اﻮﻌﯿﻃا}
”!Ey iman gətirənlər Allaha, Peyğəmbərə və ixtiyar sahiblərinə itaət edin“
.Gədir Xum kimi etibarlı hədis və rəvayətlərdə bu anlamı təsdiqləyir
Mənəvi İmamət, elmi və dini rəgbərlik cəhətdən imam kələməsinə birinci dərəcədə
:dəlalət edir, bu səbəbdən Ənbiya surəsinin 73 ayəsində belə buyurulur
(3){تاﺮﯿﺨﻟا ﻞﻌﻓ ﻢﻬﯿﻟإ ﺎﻨﯿﺣواو ﺎﻧﺮﻣﺎﺑ نوﺪﻬﯾ ﻪﻤﺋا ﻢﻫﺎﻨﻠﻌﺟو}
**********
.Maidə surəsinin 55 ayə . [1] -1 .Nisa surəsinin 59 ayə . [2] -2 .Ənbiya surəsinin 73 ayə . [3] -3

Biz onları əmrimizlə doğru yola gətirən rəhbərlər (İmamlar) etdik. Biz onlara xeyirli“
”işlər görməyi, namaz qılmağı və zəkat verməyi vəhy etdik
Bu məsələyə aid bu ayə və rəvayətlərdən əlavə çoxlu sayda, səqəleyn, səfinə və digər
.İmamların rəvayət və hədisləri kimi hədis və rəvayətlər mövcutdur
Bu baxımdan Səqəleyn rəvayətində belə buyurulur: “Əhli- Beytdən öndə olmayın və onlardan qabağa keçməyin.” yəni onların ardınca gedin və əgər ayə və rəvayətlərin
.məzmununa diqqət etsək görərik ki, onlar rəhbərliyin hər iki tərəflərinə dəlalət edir Buna görə də şiələr İmamları hər iki tərəfdən, siyasi və mənəvi rəhbər hesab edirlər
.və digərlərini qəsibkar bilirlər
Şiə etiqadına görə İmamın mütləq rəhbər olması bir həqiqətdir ki, bunu qəsbkar hakimlər də çox gözəl bilirdilər, məsələn Mənsurun İmam Sadiq (ə)- a belə etiqadı var idi, amma buna baxmayaraq bəzi vəziyyətlərdə, məsələn əmin olduğları halda ki,
İmam qiyam etmək fikrində deyil. Buna baxmayaraq öz ehdiyyatını əldən vermirdi,
həmişə o həzrəti gizli casuslar vasitəsi ilə nəzarətdə saxlayırdı və az- çox ona maneəçilik törədirdilər və sonda o Həzrətin varlığına dözə bilmədi, çünki o Həzrətin
.getdiyi yolu öz hökumətinə təhlükə bilirdi və buna görə onu şəhid etdi
Harun da bu yolu izləmişdi, çünki, şiə hər iki tərəfdən, mənəvi və dünyəvi tərəflərdən İmamın rəhbərliyini qəbul edir, elə buna görə də o, Həzrət Musa Bin Cəfəri illər boyu
.zindan və nəzərətdə saxladı
Başqa bir tərəfdən Məsum İmamların şiə təfəkkürünün və İslam əhkamının qorunmasında çox əhəmiyyətli işlər görmüşlər. Bu işi onların möcüzələri hesab
.etməliyik və bu iş yalnız İlahinin xüsusi təlimi vasitəsilə mümkün olmuşdur
.Əmirəl Möminin (ə) və İmam Hüseyn (ə) bu xüsusi siyasəti izləmişlər
Amma İmam Hüseyn (ə) o böyük hərəkata əl atdı. Diğər Məsum İmamların hər biri elə
metoda əl atdılar ki, əgər belə
etməsəydilər, məhv edici zərbələrin qarşısında qalıcı ola bilməzdi. Amma Şiə məzhəbinin qalıcı olduğunu görürük və bu gün dünyaya İslamın həqiqətlərini və
.ədalətli dünyəvi hökuməti bəxş etmişdir
Bir xüsusi nöqtəni qeyd etmək lazımdır ki, bütün Məsum İmamlar mənəvi, fikr və əməli rəhbərliyin gələcəkdə mövcud olacağına vədə vermişlər. Zühur əsrində İmam Mehdi
(ə) siyası rəhbərliyi ilə zalim hökumdarlar tərəfindən qəsb olunan hakimiyyətlə
.birləşəcək  və onun vasitəsilə bütün İslamın hədəfləri həyata keçəcəkdir

 

ŞİƏ İMAMLARININ SAYI.13
:ON ÜÇÜNCÜ SUAL
Bildiyimiz kimi qanuni İmamiyyə məzhəbini Əsnaəşəri ona görə adlandırırlar ki,
Peyğəmbər (s)- dan sonra o həzrətin canişinlərinin on iki nəfər olduğlarına inanırlar və bütün ümmətlər içərisində bu inanca sahib yeganə qrupdurlar. Sünni və şiənin nəql etdikləri Əsnaəşəri İmamlarının hədisləri və onların Peyğəmbər (s) tərəfindən deyildiyi inkar olunmazdır- müsəlmanlar içərisində yalnız bunun düzgünlüyünə əsnaəşəri şiə
.məzhəbi inanır və bunun ardıcılları bu məzhəbdən hesab olunurlar
Bu deyilənlərlə bərabər bəzi hədislərdən, məsələn- “Səlim Bin Qeys”- in kitabından belə bir iddia etmək olar ki, İmamların sayı on üç nəfərdir və bu fikir həmçinin “Əbi Səhl
.Hobəxti” tərəfindən də söylənmişdir
Bu deyilənlərə əsasən əgər belə rəvayətlər mövcud olarsa (yaxud da Hobəxti bu
?fikirdə olmuşdursa ki, əlbəttə güman edilmir.) bu məsələni necə izah edərdiz
:CAVAB
Biz Məsum İmamları on üç nəfər olduqlarına dəlalət edən hədisləri
”ﺮﺸﻋ ﯽﻨﺛﻻا ﻪﻤﺋﻻا ﯽﻟﻮﺘﯾ ﻦﻤﻟ ﺮﺼﺒﻟا ءﻼﺟ“
Risaləsində kifayyət qədər izah etmişik və orada aydınlaşdırmışıq ki, xarici mənasından buna dəlalət edən hədis yoxdur və əgər belə hədis mövcutdursa, vahitdir
.və Üsuliddində və yəqinlik tələb olunan işlərdə bir xəbərin olunmasına etimad edilmir Belə məsələlərdə yalnız möhkəm ağıl və ya Məsumlardan nəql olunan mütəvatir
.hədislərə etimad edilir
Başqa tərəfdən çoxlu miqdarda mütəvatir və ondan da yüksək  hədislərdən aydın olur ki, İmamların sayı on iki nəfərdir. Bu halda bu qədər etibarlı və qəti hədislərin müqabilində  qəti olmayan bir xəbərin nə kimi etibarı ola bilərdi və bir təhqiqatçı şəxs buna necə etibar edə bilər? buna əlavə olaraq təkcə Əhməd xəbərlərində 30 və bir neçə yolla Peyğəmbər Əkrəm (s)- dan nəql olunmuşdur ki, Məsum İmamların sayı on iki nəfərdir və Səhih Müslüm bu məsələni 8 cür nəql etmişdir və həmşinin başqa Əhli
.Sünnət kitablarında dəfələrlə bu mövzuya işarə olunmuşdur
Şiə kitablarında həmçinin İmamların on iki nəfər olmaları barəsində yüzlərlə rəvayət
mövcutdur ki, bunların hamısı tanınmış şəxslər, səhabə, məhşur tabe olanlar və hətta on ikinci İmam, Həzrət Mehdi (ə)- ın dünyaya gəlməsindən iki əsr öncə nəql
.olunmuşdur ki, bu bir növ gələcəkdən xəbər vermək hesab olunur
Bütün bunlarla bərabər deyilmişdir ki, “Səlim Bin Qeys”  nəql edir, Peyğəmbər (s)
Əmirəl Möminin (ə)- a buyurdu: Sən və sənin nəslindən olan on iki nəfər haqq
.İmamlarıdırlar
Doğrusu budur ki, mövcud siyahıda və əsrlər boyu alimlərin əlində olduğu mötəbər xəbərlərə əsasən, bütün rəvayət və hədis kitablarında, eləcədə “Səlim Bin Qeys”
kitabında bu siyahı Əmirəl Möminin (ə)- dan İmam Mehdi (ə)- a qədər şiənin qəbul
.etdiyi tərtiblə İmamların adları qeyd olunmuşdur
Birinci əsrdə yazılmış bu kitab, etimadlıdır və İmamiyyə məzhəbinin haqq olması sabit edir. Bu kitab İmamların dünyaya gəlmədiyi dövrə aitdir buna görə bu kitabın
.düzgünlüyü möhkəm qərinə və əlamətlərə dəlalət edir
Əgər belə fərz etsək ki, bu xəbər belədir, amma buna aid kitablardakı bu və ya başqa hədislər təfsir olunma qabiliyyətinə malikdirlər. Yəni, burada məqsəd həm İmamların sayı həm də Əli (ə)- ın nəslindən olmağıdır çünki onların on iki nəfərdən on bir nəfəri o Həzrətin övladlarıdır, buna görə bu hədis – daha güclü ehtimala görə tam şəkildə
.bəyan olunmamışdır
Əsna əşərə (oniki İmamlıq) müxalif olan rəvayətləri “İbn Nədim”, “Əbi Səhl Nobəxti”yə də aid edir ki, bu doğru deyildir. Çünki Əbu Səhl Nobəxti elə bir kəs deyil ki, heç bir dəlil olmadan belə fikir söyləsin və şiənin tərcümə və rical yazılarında Nobəxti ailəsini təfərrüatı ilə təhqiq etmişlər və nəticə olaraq bildirmişlər ki, Nobəxti və başqaları belə nəzər irəli sürməmişlər və onun bütün məzhəb, əməl və əqidəsini mədh etmişlər. Belə aydın olur ki, bunlar silsilə səhvlərdir ki, kitabların tərcümıəsində meydana çıxır və
.müəlliflər laqeyidsizlikdən və səhlənkarlıqdan onun üstündən keçiblər
Belə tanınmış şəxsiyyətlərdən əsaszız xəbər vermək, məlumatı az olan insanların
.içərisinə yanlış məlumat daxil etməkdən başqa bir şey deyildir
Hər halda onikinci İmam (ə), Məhdəviyyət, qeybət və başqa məsələlər barəsindəİslamın başlanğıclarında bəyan olunmuşdur. İncil və Tövratda mövcud olan
.ğeniş məlumatlara bu inancın sabiqəsi İslamda öncəki ainlərdə də bəyan olunmuşdur

 

İMAM (ə)- IN MÜƏYYƏN EDİLMƏSİNDƏ AĞIL YA XƏBƏRİN MAHİYYƏTİ.14
:ONDÖRDÜNCÜ SUAL
İmamət mövzusunda, əql və nəql hansı daha əvvəldir?  Başqa sözlə, İmamət mövzusuna aid məsələlər daha çox hansı dəlillərlə -ağıl yoxsa nəqli dəlillərlə- isbat
?olunur
:CAVAB
:Veilmiş sualdan aydın olunduğu kimi iki növ məsələ mövcutdur
Birinci növ məsələlər elə məsələlərdir ki, yalnız ağıl yolu ilə məlum olur və məntiq və ağlı dəlillər vasitəsilə isbat və qəbul edilir: Məsələn: Allahın mövcudluğunun, kamal
.sifətlərinin və Nübuvvətin vacibliyinin isbatı bu qəbildəndir
Digər məsələlərdə mövcutdur ki, yalnız nəqli dəlillərlə isbat olunur, yəni bu məsələlərin isbatı üçün yalnız vəhy xəbərləri və ya Peyğəmbər və Məsum İmamlardan olan
.məlumatlar vasitəsilə isbat olununr
Burada elə məsələlərdə mövcutdur ki, həm ağıl yolu ilə həm də nəqli yolla isbat olunur,
.əlbəttə bu vəziyyətdə nəqli dəlillər, əqli dəlillərdən üstün tutulur
Təhqiq edən şəxs bu məsələyə diqqət etməlidir və hansı məsələni ağılla və hansı
məsələni nəqllə və ya hər iki yolla isbat
olunmasını görməlidir və hər məsələnin öz xüsusi həll yolunu və metodunu seçməlidir ki, uyğun nəticəni əldə edə bilsin. Əlbəttə əgər sırf nəqli yolla isbat olunmalı məsələni
.ağıl yolu ilə həll etmək istərsə təbiidir ki, nəticə ala bilməyəcəkdir
Bu halda bəzilərinin İmamət məsələsində əqli mahiyyətin, nəqli mahiyyətdən üstün
.olub- olmaması sualını vermək imkanı vardır
Bu sualın cavabı olaraq onu qeyd etmək lazımdır ki, İmamətin, onun şəraiti və ya İmamın vacibliyi məsələsinin isbatı, Nübuvvət  və onun şəraiti məsələsi kimi ağıl yolu ilə həyata keçir. Əlbəttə əgər İmamət məsələsi o məsələlərdən olsaydı ki, ağıl yolu ilə dərk oluna bilməsəydi və yalnız nəqli yolla isbat olunsaydı, yəni Nəbinin bələdçiliyi ilə isbat olunsaydı və yalnız İmamətin əsli nəqli dəlillərə istinad edilsəydi, Nübuvvətin əsasının gərəkliliyinin əksinə olaraq uzaq deyil, amma Nübuvvətin vaciblik məsələsinin
.isbatında nəqli dəlillər istifadə olunmur
Bununla bərabər İmamətin nəqli dəlillərini, Nübuvvətin nəqli dəlilləri kimi, əqli hökmün
bələdçisi hesab etmək mümkündür. İmamətın təyininin necəliyi və ismətinin şərti və bunun təyininin insanlara həvalə edilməməsi, əql əsasındadır. Nəqli dəlillər bir növ əqli
.hökmün təyid edicisidir
Şübhəsiz Əşairə kimi əqli hüsn və qoba etiqadı olmayan qruplar, yalnız həmin nəqli dəlil yolunu bəhs edirlər. Peyğəmbərin təsiri və ona məxsus olanların isbatı kimi,
İmamın mövcudluğunun bəzi  təsir və faydası və onun üstünlükləri yalnız nəqli dəlillə isbat olununr. Xüsusi İmamət məsələsi həmçinin- xüsusi Nübuvvət kimi əvvəlki Peyğəmbərin aydınlaşması növbəti Peyğəmbərin isbat edilməsi ilə nəticələnir.
Peyğəmbərin İmamətdə İmamlığının və həmçinin sabiq İmamla növbəti İmamın aydınlaşdırılması onun İmamətinə dəlildir. İmamətlikdən fərqli olaraq Nübuvvət əsasən möcüzə yolu ilə isbat olunur və bu təkcə etimadlı dəlildir. Hərçənd ki,  Nəbi özündən öncəki Nəbinin vasitəsilə müəyyən və möcüzə vasitəsilə isbat edilir. Burada
İlahi sünnət də icra olunmuşdur ki, Peyğəmbərlər möcüzə vasitəsilə seçilirlər! Çünki,
.Peyğəmbərlərin möcüzə vasitəsilə isbatı hamı üçün dərk olunandır
Lakin sabiq Peyğəmbərin müəyyən edilməsi yalnız o sabiq Peyğəmbərin möminlərə höccəti vasitəsilə həyata keçir. Bu o səbəbdəndir ki, möcüzə vasitəsilə isbatın bir ümumi yol olduğundan, hamı üçün höccətdir. Bununla belə, Nəbinin möcüzə göstərməsinin zaman və məkan cəhəttən mövcud olmayan bir şəxs üçün isbatı möcüzədir, əql yoluna aitdir. Əlbəttə Quranı məcid yeganə möcüzədir ki, onun isbat edilməsi üçün nəqli dəlilə ehtiyac yoxdur. Ona görə ki, o əbədidir. Çünki, Quranın özünün müəyyən edilməsi üçün Quran kimi möcüzənin gətirilməsinin mümkünsüzlüyü
.bütün zamanlarda onun möcüzə olmasına dəlalət edir
İmamət məsələsində birinci İmamın təyini yalnız Peyğəmbər (s)- ın vasitəsilə müəyyən olunur və ümumi İmamət mövzusunda isbat olunmuşdur ki, İmamətliyə İmam yalnız Allah təala tərəfindən Nəbi vasitəsilə təyin edilir. İmam tərəfindən edilən möcüzələr, onun düzgün İmamət iddiasıdır və nəbi üçündə müəyyənlikdir. Əgər
Peyğəmbər tərəfindən təyin və müəyyənləşdirmə olmasaydı, İmamət məsələsini
.aydınlaşdırmaq üçün əqli dəlillərə istinad edilməli idi
Belə demək mümkündürsə, Peyğəmbərə vacibdir ki, Allah təala öz hikməti ilə Peyğəmbəri İmamətin təyini işinə ezam etmişdir ki, İmam özündən sonrakıları müəyyən edib, tanıtdırsın. Hərçənd ki, onun müəyyən edilməsini bizim ağlımız qəbulundan xaric olmuş ya konkret olmuşdursa ya onun dəlilinə şübhə icad olarsa,
çünki Allah təala tərəfindən yalnız bir nəfər Əmirəl Möminin Əli Bin Əbitalib (ə) 
müəyyən edilmişdir. Bəs bir şəxs ağlı ilə Allah tərəfindən Peyğəmbər vasitəsilə təyin
.olunan Həzrət Əli (ə)- dan başqa heç kəsi tanımayacaqdır
Yaxud da deyiləcəkdir ki, İmamın təyin edilmə şəraiti Allah və Peyğəmbər tərəfindən din və dünya işləri üçündür və Həzrət Əli (ə)- dan başqa Əhəd olan Haqq tərəfindən ismət  iddiası edilməmişdir, demək olar ki, ağıl vasitəsilə başa düşülür ki, Əli Bin Əbi
.Talib (ə) seçilmiş İmam və məsumdur
Həmçinin Onikinci İmamın İmamətliyi barəsində deyilir ki, nəql olunanlara uyğun olaraq yer üzü İmam və höccətsiz nə zahirdə nə də qeybətdə olmayacaq və İmamətin silsilə ardıcıllığı min ildən çox arası kəsilməməlidir. O Həzrətdən başqa heç bir şəxs İmamət iddiası etməmişdir, ya da etmişdisə də onun batil olması sübut edilmişdir. Bəs qeybətdə olan o Həzrətdən başqa digər şəxs İmam ola bilməz və o İmamdır. Əgər O həzrətin İmamətdiyinə digər iradlar tutularsa onda keçən bölmələrdə İmamətliyə olunan iradlar yenidən ortaya çıxacaqdır. Baxmayaraq ki, onların planlaşdırılmasının
.və təyinin yeri deyil, çünki Xudavənd həkimdir və çırkin işlərdən pak və nöqsansızdır
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM.MƏHDƏVİYYƏT
İŞARƏ

 

İMAMƏT VƏ HƏZRƏT MEHDİ (ə) IN ZÜHURUNA ETİQADIN ƏSAS MƏNBƏLƏRİ.15
:ON BEŞİNCİ SUAL
Həzrət Mehdi (ə)- ın İmamətliyinin məqamı, etibarı, rəhbərliyi və zühuruna inam hansı
?İslam mənbələrindən istifadə olunmuşdur
Baş vermiş hadisələr və keçən zamanın bunun təkmilləşməsində hansı təsirləri
 ?olmuşdur
:CAVAB
Imamət və cəmiyyətə rəhbərliyə etiqad Islamn əsas məsələlərindən biri olub və onun təlimində yer almışdır. Quran ayəsinə uyğun olaraq İmamət təyin olunandır ki, Həzrət
.İbrahim Xəlil (ə) böyük imtahanlatdan sonra ona əta ediıldi
(1){ﻦﻬﻤﺗﺎﻓ تﺎﻤﻠﮑﺑ ﻪﺑر ﻢﯿﻫاﺮﺑإ ﯽﻠﺘﺑا ذإو}
Sünni və şiənin nəql etdikləri müxtəlif rəvayətlərə görə bu seçim Peyğəmbər (s)- ın
.Əhli- Beytində edilmişdir və bu böyük ilahi nemət onlar üçün ixtisaslaşmışdır
Bu əsasda müəyyən olunmuşdur ki, hər əsrdə bu ailədən bir nəfərə lazimi səlahiyyətləri həyata keçirmək üçün İmamət və rəhbərlik onların öhdəçiliyinə
.verilmişdir
**********
.Bəqərə surəsi, 124 ayə . [1] -1

Belə şəxs Allahın höccəti, Qurana bağlı, insanlara yol göstərən və din və şəriətin qoruyucusudur. İmamətin əsli Peyğəmbər (s)- ın dövründən bu günə kimi davam etməkdədir və bizim dövrümüzdən dünyanın sonuna qədər davam edəcəkdir. Həzrət Mehdi (s)- zühur dövrünün zahiri kamal və gözəlliyi sevinc və şənlik vericidir və ədalətli vahid dünyəvi hökumətin o həzrət tərəfindən qurulması ilə bəşər istedlarının üzə çıxması, təfəkkürlərin təkmilləşməsi, yerin və göylərin bərəkətinin aydınlaşması və
.dünya xeyr, ədalət və bərəkətlı olacaqdır
Yeni dünya ümməti üçün proqrqmların təşkili, ədalətli və tovhid hakimiyyətin inkişafına xidmət edəcək, yalnız İslam təlimlərindən istifadə olunacaqdır. Qurani Kərim bir neçə surədə bunu elan etmiş və yüzlərlə nəbəvi rəvayət Mehdi (ə)- ın zühurundan sonra yer üzündə İslamın dünyəvi olacağı, ədalətli hökunətin qurulacağı və kamil əmniyyət bərqərar olacağı qeyd olunmuşdur və onu risalət ailəsindən, Əli (ə) və Fatimə (ə)- ın övladı olacağı və həmdə onun ad və künyəsinin Peyğəmbər (s)- dan
.olduğunu xəbər vermişdir
Həzrət Mehdi (ə)- ın zühuruna sifətləri ilə birlikdə etiqad İslamın əvvəl illərində aydın 
olunmuşdur. Etibarlı hədislərə uyğun olaraq Peyğəmbər (s) bu mübarək hadisəni xəbər vermiş və ümmətdən bu böyük günün intizarında olmağı istəmişdir.
Baxmayaraq ki, zühur məsələsi İslamın dünyaya yayılması və haqqın batil üzərində qələbəsinin işarə olunması ilə əlaqədar başa düşülür. Amma bu o mənada deyil ki,
zühur məsələsi yalnız bir məfhum  kimi hədislərdən anlaşılır. Buna dəlalət edən
.rəvayətlərin mətn və mənası bir başa şəkildə onu sübut edir
Bu əqidənin yaranmasında məqsəd məlum olduğdan sonra demək olar ki, bu ümumi şad xəbər və pozulmayan vədə, rəvayət əsasındadır. Peyğəmbər (s)- dan sonra baş verən hadisə və vəziyyətlər, onun yaranmasında rol oynamamışdır. Ona görə ki, bu
 təfəkkür risalət əsrində başlamışdır və ona aid hədislərın
sayı minə yaxındır ki, hədis və təfsir kitablarında geniş surətdə qeyd edilmişdir və əhli süünətin böyük Alimləri bu barədə kitablar çap etdirmişlər və yazılmış bu kitabların üzərindən oniki əsrdən çox zaman keçir və bu kitasblar böyük İslam alim və mütəfəkkirləri tərəfindən yazılmışdır. Səmimiliklə qeyd etmək lazımdır ki, Mehdi (ə)- ın zühurunu Peyğəmbər əkrəm (s) xəbər vermiş və bu xəbəri səhabə və onlardan sonra
.gələn insanlara nəql etmişlər

 

QURAN VƏ MƏHDƏVİYYƏT.16
:ON ALTINCI SUAL
On iki İmamların vilayəti, Həzrət Mehdi (ə)- ın ədalətli hökuməti və İslamın dünyaya
?yayılmasına Quranı Kərimdən hansı ayəni dəlil gətirmək mümkündür
:CAVAB
.On iki İmamların vilayət və İmamət məsələsinə dəlalət edən ayələr kifayyət qədərdir
:Buna misal olaraq Rəd surəsinin 7 ayəsini nümunə göstərə bilərik
(1){دﺎﻫ مﻮﻗ ﻞﮑﻟو رﺬﻨﻣ ﺖﻧا ﺎﻤﻧإ}
”.Yalnız sən qorxudan və hər tayfa üçün hidayət vericisən “
:Bundan başqa Bəqərə surəsinin 124 ayəsində belə buyurulur
(2){ﻦﯿﻤﻟﺎﻈﻟا یﺪﻬﻋ لﺎﻨﯾ ﻻ}
Mənim əhdim zalimlərə çatmaz! – və yalnız sənin övladlarından olan o dəstə ki, pak və“
”.məsumdurlar, bu məqama layiqdirlər
:Bu barədə Allah təala Yunus surəsinin 35 ayəsində belə buyurur
(3){ﻊﺒﺘﯾ نا ﻖﺣا ﻖﺤﻟا ﯽﻟإ یﺪﻬﯾ ﻦﻤﻓا}
**********
.Rəd surəsinin 7 ayə . [1] -1
.Bəqərə surəsinin 124 ayə . [2] -2 .Yunus surəsinin 35 ayə . [3] -3

”.De: Haqqa yönəldən bilən kəs, dalınca gedilməyə layiq şəxsdir“
Bu ayələr cəmiyyətin məsum rütbəyə sahib İmamsız olmaması və ən alim olmasına dəlalət edilməsində istifadə olununr və bu şiə etiqadına məxsusdur. Bu barədə Qurani
:Kərim, Nisa surəsinin 59- cu ayəsində belə buyurur
(1){ﻢﮑﻨﻣ ﺮﻣﻻا ﯽﻟواو لﻮﺳﺮﻟا اﻮﻌﯿﻃاو ﻪﻠﻟا اﻮﻌﯿﻃا}
Ey İmam gətirənlər! Allaha, Peyğəmbərə və özündən olan ixtiyar sahiblərinə itaət“
”!edin
Bu şiə məzhəbində İmam və əmr sahibinin məsum olmasında istifadə olunur. Buna
.görə bu ayədə birbaşa şəkildə insanlara əmr edilmişdir ki, əmr sahiblərinə itaət edilsin
.Peyğəmbərə itaət mütləq olduğu kimi əmr sahiblərinə də itaət mütləq edilmişdir Əlbəttə ona mütləq şəkildə itaət olunan mömin şəxs, məsum olmalı və xəta və
səhvdən uzaq olmalıdır. Məlim olduğu kimi İmamların məsumluğuna etiqad yalnız şiə
.məzhəbində mövcutdur
Əlavə olaraq bu hədis və ayələrin təfsiri ona dəlalət edir ki, bu ayədə və digər ayələrdə məqsəd  oniki İmamlardır və bu təfsirlərdə o böyük şəxsiyyətlərin adları da ﷲا اﻮـﻌﯿﻃأ-
.müəyyən olunmuşdur
Sonda İslam dinin dünyaya yayılması və onun bütün dinlər üzərində qələbəsinə Tövbə surəsinin 32, 33 ayələrini, Fəth surəsinin 28 ayəsini və Səf surəsinin 6 və 8 ayələrini və s
.nümunə göstərmək kifayyətdir
Bu ayələrdə Həzrət Mehdi (ə)- ın zühuru ilə haqq dininin bütün dinlər üzərində qələbəsi
.və verilmiş vədələrin həyata keçməsi anlaşılır
Amma İmam Mehdi (ə)- ın zühuru barəsində təfsir olunan ayələr təqribən yüzə yaxındır və “Əl Höccətu fiyma nuzilə fil qaimul höccət“ kitabında bunlar toplanmışdır.
:Buna misal olaraq aşağıdakı Nur surəsinin, 55 ayəsini nümunə göstərmək olar
یﺬﻟا ﻢﻬﻨﯾد ﻢﻬﻟ ﻦﻨﮑﻤﯿﻟو ﻢﻬﻠﺒﻗ ﻦﻣ ﻦﯾﺬﻟا ﻒ ﺨﺘ ﺳا ﺎﻤﮐ ضرﻻا ﯽﻓ ﻢﻬﻨﻔﻠﺨﺘ ﺴﯿﻟ تﺎﺤﻟﺎﺼﻟا اﻮﻠﻤﻋو ﻢﮑﻨﻣ اﻮﻨﻣآ ﻦﯾﺬﻟا ﷲا ﺪﻋو}
ﺎﺌﯿﺷ ﯽﺑ نﻮﮐﺮﺸﯾ ﻻ ﯽﻨﻧوﺪﺒﻌﯾ ﺎﻨﻣا ﻢﻬﻓﻮﺧ ﺪﻌﺑ ﻦﻣ ﻢﻬﻨﻟﺪﺒﯿﻟو ﻢﻬﻟ ﯽﻀﺗرا
**********
.Nisa surəsinin 59- cu ayə . [1] -1

(1){نﻮﻘﺳﺎﻔﻟا ﻢﻫ ﮏﺌﻟوﺎﻓ ﮏﻟذ ﺪﻌﺑ ﺮﻔﮐ ﻦﻣو
Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə- yalnız Mənə ibadət edərlər, heç “
nəyi Mənə şərik qoşmazlar, deyə - onları özlərindən əvvəlkilər kimi yer üzünün varisləri edəcəyini , onlar üçün onların Allahın bəyəndiyi dinini möhkəmləndirəcəyini və onların qorxusunu sonra əmin- əmanlıqla əvəz edəcəyini vəd buyurmuşdur. Bundan
”!sonra küfr edənlər, şübhəsiz ki, əsl fasiqlərdir
:Qəsəs surəsinin 5 ayəsində belə buyurulur
(2){ﻦﯿﺛراﻮﻟا ﻢﻬﻠﻌﺠﻧو ﻪﻤﺋا ﻢﻬﻠﻌﺠﻧو ضرﻻا ﯽﻓ اﻮﻔﻌﻀﺘﺳا ﻦﯾﺬﻟا ی_ﻞﻋ ﻦﻤﻧ نا ﺪﯾﺮﻧو}
Biz istəyirik ki, o yerdə zəif düşüb əzilənlərə mərhəmət göstərək, onları öndə“
”.gedənlər və varislər edək
:Ənbiya surəsinin 105 ayəsi də bu məzmundadır
(3){نﻮﺤﻟﺎﺼﻟا یدﺎﺒﻋ ﺎﻬﺛﺮﯾ ضرﻻا نا ﺮﮐﺬﻟا ﺪﻌﺑ ﻦﻣ رﻮﺑﺰﻟا ﯽﻓ ﺎﻨﺒﺘﮐ ﺪﻘﻟو}
Biz Zəbur kitabından sonra Tövratda da yalnız saleh bəndələrimin varis – hökumət –“
”.torpağa daxil olacağını yazmışdıq
**********
.Nur surəsinin, 55 ayə . [1] -1 .Qəsəs surəsinin 5 ayə . [2] -2 .Ənbiya surəsinin 105 ayə . [3] -3

 

MEHDİ VƏ XİLASKARIN ZÜHURUNA VƏ MÜTƏMƏHİDLƏRİN YARANMASINA ETİQAD.17
:ON YEDDİNCİ SUAL
Tarix boyu Mehdinin zühur və xilaskar olmasına inam Mütəməhhidlərin yaranmasına səbəb olmuşdur. Bəziləri bu olanların həlli üçün bu təfəkkürün kənara qoyulmasını irəli
?sürürlər. Bu baxış hansı həddə qəbul oluna bilər
:CAVAB
Bu baxış heç cür qəbul olunmur. Onda gərək bütün müsbət baxışları kənara qoyaq.
Çünki onlar az və çox dərəcədə suistifadə olunmuşlar. Tarix boyu şəxslər Allahlıq iddiası, Allahın zühuru və ya Allahın özü timsalında təcəllisi iddiasını irəli sürərək etiqadın mahiyyətindən suistifadə etmişlər. Bu iş heç cür Allaha etiqad məsələsinə zərər vurmamışdır. Həmçinin çoxlu miqdarda yalançı Peyğəmbərlər meydana çıxaraq
.insanları yollarından azdırdılar. Bu Nübuvvətin mahiyyətinə zərər vurmadı
Bu məsələ hər sahə və sənətdə önə çıxa bilər. Amma bu həmin sahənin mahiyyətinə
.zərər yetirmir
Xülasə, yaxşı və cəzbedici mənası vardır. Əgər ad və kələmənin əks mənası istifadə olunmuşdursa, məsələn: xainə - etibarli, zalimə - ədalətli və cahilə - bilikli deyilmişdirsə və ya tarix boyu bütün xəyanət və zülümləri xeyrxahlıq və islahat adı altında həyata keçirmişlərsə, amma bunların heç biri bu dəyərlərin və işlərin
.mahiyyətinə zərər vurmamışdır

 

DİNİ DÜŞÜNCƏLƏRƏ İCTİMAYİ, SİYASİ VƏ İQTİSADİ AMİLLƏRİN TƏSİRİ.18
:ON SƏKKİZİNCİ SUAL
İctimai, siyasi və iqtisadi amillər Mehdinin zühurunda dini əqaid və təfəkkürlərə necə
?təsir etmişdir
:CAVAB
Ateist dünyagörüşünə görə bütün iş və hadisələr tarixi və maddi səbəblərə istinad
.edilməlidir
Amma dini dünyagörüşü baxımından mahiyyəti haqq olan müxtəlif təfəkkür və əqidələr içərisində onların mənbəyi vəhy və Ənbiya dəvəti və bəşərin özünün fitri
.dərkidir ki, onu ağıl, fitsrət, vəhy və nübuvvət hidayəti izah edilir
Bu baxışa görə bütün yoldan kənara çıxmalar və zərərli fikirlər maddi, tarixi və şəxsi qərəzlərin, ictimai və tərbiyə mədəniyyətinin pozğunluğunun nəticəsidir və din əqaidi
.vəhy və nübuvvətdən götürülmüş əsl və həqiqidir və bəşər fitrətinin əsasıdır
Tarix, keçmiş zaman, bəşərin biliyi və ya maddi səbəb onları əmələ gətirmir. Bəlkə bu etiqadın mənşəyi ənbiyanın risaləti və Məsum İmamların İmaməti əsasında yaranmış
.və  əqaid bütövlükdə haqqın ağlı, insanın fitrəti və İlahi vəhydir
Buna uyğun olaraq hətta xilaskar Mehdi (ə)- ın zühuruna inamın yaranmasında heç bir
ictimai, iqdisadi və siyasi
amillərin rolu olmamışdır. Bu xəbərlərin mənşəy və əmələ gəlməsi səmavi səhifələr,
yol göstərmələr, xəbərlər və sözlər Həzrət Xatəmül Ənbiya (s), Həzrət Əmirəl Möminin
.və sair Məsum İmamlardır
Baxmayaraq ki, Məhdəviyyətə yaxılan yalan iddialar, rütbə pərəst və siyasi qərəzlərə uyğun əmələ gəlmişdir. Bununla belə bu iddialar və zühura yalan iddiaçıların əmələ gəlməsinin əsas səbəblərinin təhlil və tanınması əsasında belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, bu məsələ ətrafında əmələ gələn iddia və təhriflər bu məsələnin mütləq haqq
.olduğunu göstərir ki, bəzi şəxslərdə bəhanə yaratmışdır
Belə ki, Allaha, vəhyə və Nübuvvətə etiqadın əsasından görünür ki, həqiqətləri qəbul etmək qabiliyyəti insanların qəlblərində mövcud olduğundan fürsətçilər bundan
.suistifadə etdilər və tarix boyu Allahlıq və Peyğəmbərlik iddiaçısına çevrildilər
Mehdi (ə) məsələsində də həmçinin Peyğəmbər (s) tərəfindən bəyan olunduğuna və səhabələr tərəfindən eşidildiyinə və nəql edildiyinə görə həqiqətdir ki, hamı qəbul
etmişdir. Elə buna görə də suistifadəçilərın nəzər nöqtəsində olmuşdur və şəxslər onu
.müxtəlif qərəzlər üçün – bunların əksəriyyəti siyasi olmuşdur, bəhanə etmişlər Əgər Mehdəviyyət məsələsi həqiqət olmasaydı, bu qədər ətrafda olan şəxslər belə təhriflərə əl atmazdılar. Bəs bu su istifadələr onu təsdiqləyir ki, bu məsələ həqiqət kimi
.hamı tərəfindən qəbul edilmişdir
Bəzi hadisələr bəşəriyyəti həqiqətə yönəldə bilər, Həzrət İbrahim (ə)- da olduğu kimi o böyük monoteist, hadisələrdən istifadə edərək Allah pərəstliyi insanlara öyrətdi. O həzrət gecə olduğundan ulduzları gördü və dedi: Budur mənim Pərvərdigarım, amma
:ulduzun batdığını görüb dedi
(1){ﻦﯿﻠﻓﻵا ﺐﺣا ﻻ}
”.Mən batanları sevmirəm“
Həzrət İbrahim (ə) ulduzların batıb, çıxmasından istifadə
**********
.Ənam surəsi, 76 ayə . [1] -1

edərək insanlara təlim verirdi ki, ulduz Allah ola bilməz. Sonra ayın batıb, çıxması ilə də nəticəyə gəlirdi ki, ay da Allah ola bilməz. Daha sonra Günəş çıxır və batır və bundanda
.eyni nəticə əldə edir
Bu tərtiblə bütün şirk əqaidlərə nifrət edirdi və insanları aləmin yaradıcısına doğru yönləndirirdi. Bəs hadisələr insanları həqiqətə apara bilər. Amma etiqadi həqiqətləri
.hadisələrin nəticəsi kimi qəbul etmək olmaz
Düzdür, bunu demək olar ki: ötən zaman Al Əli (ə) etiqadının insanlarda güclənməsinə və onların ürəylərində şiə təfəkkürünə keçidə səbəb olmuşdur. Amma şiəlik və İmam Mehdi (ə)- ın qeybəti zamanla bəyan və təkmilləşdiyini deyən olarsa, bu düzgün deyil,
.çünki, bu nəzər ötən izahlarda çoxlu sayda dəlillər vasitəsilə təkzib olundu
Heç kəs Peyğəbmər (s) tərəfindən nəql olunmuş İmamların xəbərlərinə quraşdırma deyə bilməz. Ona görə ki, onların hamısı fasiləsizliklə yanaşı, xarici oxşarlıqları da
:mövcutdur ki, həqiqətdə Əmmarın şəhadəti kimi ki, Allahın Rəsulu (s) buyurmuşdur
(1)ﻪﯿﻏﺎﺒﻟا ﻪﺌﻔﻟا ﮏﻠﺘﻘﺗ
”.Səni zülümkar şəxslər öldürəcəklər“
Əmmarın Maviyə və onun qoşunu tərəfindən şəhid edilməsindən sonra heç kəs söyləyə bilməz ki, bu hədis saxtalaşdırılıb, yəni bu hədis o hadisənin nəticəsidir. Çünki,
bu hadisə baş verməmişdən öncə Səhabələr bu hədisi nəql edirdilər. Buna uyğun olaraq həmçinin Məsum İmamların İmamət məsələsi üç nəfərin dilindən, yəni  İmam Əli (ə), İmam Həsən (ə) və İmam Hüseyn (ə) tərəfindən nəql olunmuşdur ki, İmamların sayı oniki nəfərdir ki, onların axırıncısının adı mənimlə eynidir.(2).(3) Bununla belə heç kəs iddia edə bilməz ki, bu hədis uydurmadır və bu hadisənin baş verməsindən sonra
.düzəldilmişdir
*********
.Baharul ənvar, c 18 s 123 . [1] -1 .Öncəki sənəd, c 36, s 286 . [2] -2
.h 106 və 233, 368 . [3] -3

 

MƏNA VƏ İSTİLAHİ CƏHƏTDƏN MEHDİ.19
:ON DOQQUZUNCU SUAL
Məgər Mehdi xüsusi bir ləqəb və ünvandır ki, xass sifət və xüsusiyyətlərə malik xüsusi şəxsə verilmişdir ya ümumi məfhum və ləqəbdir ki, Allah təalanın hidayət etdiyi
?kəslərə verilir. Başqa sözlə desək Mehdi və Mehdəviyyətə inam şəxsidirmi
:CAVAB
Mehdi sözü ümumi məfhumdur. Lüğəvi cəhəttən Allah təalanın hidayət etdiyi şəxslərə verilməsinə icazə verilir. Bu məfhumla bütün Peyğəmbərlər  Mehdidirlər və bu məfhumun Həzrət Rəsulillah (s)- a, İmam Əli (ə) və başqa İmamlara verilməsinə icazə verilir. Ona görə ki, onların hamısı Mehdi və hidayət olunanlardır. Bu adın bu məktəbin ardıcıllarına və hidayət olunanlara verilməsinə icazə verilir. Misal olaraq, İmam Hüseyn (ə)- ın bütün Əshabı hidayət olunmuşlar olduğlarından və həmçinin bütün o kəslər ki, şiədirlər və hidayət olunmuşlar, bu adın onlara verilməsinə icazə verilir.
Amma hamı bilir ki, “mehdi” kələməsi Həzrət Peyğəmbər tərəfindən hansı məqsədlə
:söylənmişdir. Məsələn
یﺪﻟو ﻦﻣ یﺪﻬﻤﻟا
Mehdi mənim övladlarımdandır.” Ya“
ﻪﻤﻃﺎﻓ ﺪﻟو ﻦﻣ ﯽﺗﺮﺘﻋ ﻦﻣ یﺪﻬﻤﻟا
”.Mehdi mənim Əhli- Beytimdən və Fatimənin övladlarındandır“
کﺪﻟو ﻦﻣ یﺪﻬﻤﻟا Və yaxud
(Mehdi sənin övladlarındandır.”(Bəharul Ənvar, c 36 və 51, s 309, 78 və 102, h 148“
Bu bir xüsusi ad və müəyyən şəxsə aid ləqəbdir ki, o şəxs fövqəladə şəkildə əzizdir ki,
Peyğəmbər (s) onun zühurunu xəbər vermişdi və Əhli- beytini bütün müsəlmanlara
.öyrətmiş ki, növbə ilə o Həzrətin zühurunun intizarında olsunlar
Mehdi hidayət olunan mənasına uyğun müxtəlif hidayət mənalarında, o cümlədən yolun göstərilməsi, arzu olunana doğru və qeyri insani olan digər mənalarda istifadə
.olununr və Taha surəsinin, 50 ayəsində bu mənaya dəlalət edir
(1){یﺪﻫ ﻢﺛ ﻪﻘﻠﺧ ءﯽﺷ ﻞﮐ ﯽﻄﻋا یﺬﻟا ﺎﻨﺑر لﺎﻗ}
”.Dedi: Rəbbimiz hər şeyi öz xilqətinə verən, sonra da ona doğru yolu göstərəndir “
Bütün bunlarla bərabər bu kələmənin təhqiqindən anlaşılır ki, bu kələmə bütün hidayət
olunan əksər insanlara, Allahın doğru yolu göstərməsində təsirli olanlarda istifadə
.edilə bilər
:Bu xüsusda deyilməlidir
ﻪﻘﯿﻓﻮﺗ و ﻪﻨﻣ ﻪﯾﺎﻨﻌﺑ ﺎﻬﺑ یاﺪﺘﻫا و ﻪﺘﯾاﺪﻫ ﻞﺒﻗ و ﷲا هاﺪﻫ ﻦﻣ یﺪﻬﻤﻟا
Yəni, Allahın hidayəti şamil olan kəs, Mehdidir. Başqa sözlə Mehdi yəni yolu göstərən,
onun nəzərində olmaq və onun vasitəsilə İlahi inayət və tofiq nəticə vericidir ki, bunun
.ən ali nümunəsi Ənbiya və Məsum İmamlardır
Mötəbər xəbərlərə uyğun olaraq “Mehdi” ləqəbi həmin vəd olunmuş Axiril Zamandır ki,
onun nəsl və sifətləri hədislərdə qeyd edilmişdir. İlk dəfə bu ad o Həzrət üçün Peyğəmbər (s)- ın dövründə o Həzrət tərəfindən istifadə edilmişdir və Mehdi xilaskar
.və azadlıq verici və Allah tərəfindən deyilmiş digər sözlər yalnız onun ləqəbidir Mehdəviyyət növ kimi heç bir nəql olunan rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və Məsum
.İmam (ə)- lar tərəfindən istifadə olmamışdır
*********
.Taha surəsinin, 50 ayə . [1] -1

 

HƏZRƏT MEHDİ (ə) -İN ANADAN OLMASINDA TARİXİ İXTİLAFLAR.20
:İYİRMİNCİ SUAL
Tarixdə Həzrət Mehdi Sahibul Zaman (ə)- ın viladətində ixtilaflar mövcutdur ki, bəziləri onun işıq ədədləri ilə 256-cı ildə, amma bəzi rəvayətlərə uyğun olaraq hicri qəməri ilə
?255 ci ildə anadan olduğunu bildirməkdədirlər ki, bu necə izah oluna bilər
?O həzrəti qeybəti hansı ildə baş vermişdir
:CAVAB
.Belə işlərdə olan ixtilaflar işin əsas mahiyyətinə zərər yetirmir və şübhə icad etmir Tarixdə böyük şəxsiyyətlərin doğum tarixlərində belə ixtilaflar mövcutdur.Bəlkə də
.onların çoxlarının doğum və vəfat tarixləri belə məlum deyildir
Həzrət Mehdi (ə)- ın doğum tarixində olan ixtilaf digər İmam (ə)- ların və hətta
.Peyğəbmər (s)- ın viladətində olan ixtilaflardan daha azdır
Ən etibarlı mənbədən olan İmam Həsən Əsgəri (ə)- la eyni dövrdə yaşayan böyük mühəddis Fəzl Bin Nişaburinin nəql etdiyi rəvayətə görə İmam Mehdi (ə)  h.q ilə 255- ci
ildə anadan olmuşdur və o bu vasitələrlə “ Mühəmməd Bin Əli Bin Həmzə
.Bin Hüseyn Bin Əbdillah Bin Abbas Bin Əli Bin Əbi Talib (ə)”-ə gedib çıxmaqdadır
:Amma Həzrət Sahibul Əmr (ə)- in Qeybəti
Həzrətin doğumundan bir müddətə qədər adi şəkildə o Həzrəti ziyarət etmək mümkün deyildi. O Həzrətin  atası yalnız öz Əshab və xass şiələrə icazə verirdi ki, əziz övladı 
.İmam zaman (ə)- ı ziyarət etmək şərəfinə nail olsunlar
Həzrətin kiçik qeybət dövrü Atası İmam Həsən Əsgəri (ə)- ın şəhadəti gününə və Həzrətin İmamətliyinin başlanğıcına təsadüf edir, yəni hicri qəməri tarixi ilə iki yüz
.altımışıncı il
Burada bir mətləbi qeyd etmək istəyirəm ki, Həzrətin qeybət məsələsi göznəlilməz deyildi, çünki müxtəlif çoxlu sayda hədislərdə o Həzrətin iki qeybət dövrü– kiçik və böyük qeybət– olacağı xəbər verilmişdi. Bu xəbər müfəssəl şəkildə Həzrətin
.döğumundan öncə yazılan kitab və şiə üsulunda qeyd olunmuşdur

 

.İMAM HƏSƏN ƏSGƏRİ (ə)- İN ŞƏHADƏTİNDƏN SONRA.21
İMAM HƏSƏN ƏSGƏRİ (ə)- İN ŞƏHADƏTİNDƏN SONRA HƏZRƏT SAHİBUL ƏMRİN.21
İMAMƏTLİYİNƏ
ŞİƏLİYİN NƏZƏRİNİN YEKDİLLİYİ
:İYİRMİ BİRİNCİ SUAL
Nobəxtinin yazdığı “ Şiənin firqələri” adlı kitabına uyğun olaraq imam Həsən Əsgəri (ə)ın şəhadətindən sonra şiələr on dörd firqəyə bölündülər, bu məlumat nə qədər
?doğrudur və bu qruplar nə vaxta qədər mövcud olmuşlar
:CAVAB
Nobəxti bu barədə “ şiənin firqələri “ kitabının 96- cı səhifəsində belə qeyd edir: Şiə İmam Həsən Əsgəri (ə)- dan sonra on dörd qrupa və ya firqələrə bölündülər, amma təhlillərə əsasən burada mübaliğə olmuşdur. Ona görə ki, o və digər müəlliflər firqəyə
aid kitablarında belə fikrə gəlmişlər ki, baxmayaraq ki, buna inanan yalnız bir nəfər olmuş, o da həmçinin sona qədər bu fikrin üzərində durmamışdır, bunlara qrup və ya firqə demək düzgün deyildir. Çünki, belə qruplartdakı insanların sayı bir neçə nəfərdən artıq olmamışdır və ya onların hansı həddə və nə qədər müddətdə öz fikirlərində
.qalmğları məlum deyil. Buna görə də bunları firqə adlandırmamaq lazımdır
:Şeyx Müfid və Şeyx Tusi həmçinin bu fikirdədərlər Şeyx Müfid “ Əl Fsulil muxtare” kitabında Nobəxtinin
adını çəkdiyi firqələr barəsində belə qeyd edir: Mənim dövrümdə (372 h.q)  bizim
.şiələrdən başqa bu adı çəkilən firqələr mövcud deyildilər
.Buna görə məlum olur ki, bu firqələrin mövcudluğu deyildiyi kimi olmamışdır
Əlbəttə bir fikir onlar barəsində irəli sürülərsə, onu bəyan edən məlum olmasa belə onu təhqiq etmək lazımdır ki, necə ki, Şeyx Müfid və Şeyx Tusi bunu təhqiq etdilər və
.isbat etdilər ki, on iki şiəlikdən başqa firqələr batildir
Xülasə olaraq onu qeyd etməkdə yarar var ki, bu qrup və firqələrin qeyd edilib
.sayılmasında bir növ səhlənkarlıq və mübaliğə olmuşdur
Buna görə bu qəbildən olan kitabların bu firqələr barəsində qeyd etdikləri məlumatlara
.etina etməmək lazımdır

 

ON İKİNCİ İMAMIN LƏQƏBLƏRİ.22
:İYİRMİ İKİNCİ SUAL
İmam Mehdi (ə)- ın ləqəb və adlarının çox olması onun zati, ruhi və cismani xüsusiyyətləri ilə bağlıdır, yoxsa onun böyük islahedici işlərinin nəticəsi olaraq belə
?adlar ona verilmişdir
:CAVAB
Rəvayətlərdə o Həzrətin qeyd olunan adları bunlardır: Qaim, Mehdi, Qayib və Höccət,
bunlara əlavə olaraq müxtəlif hədislərdə o Həzrətə bu rütbələr verilmişdir:
.Höccətətallah, Xəlifətallah və Əlqaim və s
Dövrün ictimai və siyasi vəziyyətindən asılı olaraq insanların diqqətini bu ləqəb və adlardan bir neçəsi cəlb etmiş və ya xüsusi məsələlərdə bəyan olunmuşdur və nəticədə çıxış edənlər, yazıçılar və şairlər vəziyyətlərdən asılı olaraq bu ləqəblərdən
.istifadə etmələri mümkündür
Misal olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, Allah təalaya verilə adlar şəxsi və ya ümumi insanların vəziyyətlərindən asılı olaraq “ Əlşafi” ya “ Əslam”ya “ Əlhafiz” ya da “ Əlraziq”
adları diqqət cəlb etsin. Amma bu o demək deyidir ki, Allah təalanın digər adları istifadə
.olunmamalıdır və ya olunmur
Bu baxımdan İmam Zaman (ə)- ın hər bir ləqəbi o Həzrətin bir sifət və əməlinə işarə
edilir və onların əksəriyyəti Həzrətin
.doğumundan əvvəllər hədislərdə qeyd olunmuş və bu ləqəblərlə məşhur olmuşdur Bu cəhətdən İmam Mehdi həmin on ikinci İmam və on ikinci İmam elə həmin İmam Mehdidir, bu məsələ barəsində böyük şiə və sünni alimləri həmfikirdirlər. Əbudavud
“sünən” kitabının müəllifi, on iki İmam xəbərini “Əlmehdi” kitabında qeyd etmiş və
.onun Peyğəmbər ilə qohum və yaxınlığının olduğunu qeyd etmişdir

 

QAİM LƏQƏBİ.23
:İYİRMİ ÜÇÜNCÜ SUAL
Hamının bildiyi kimi İmam Mehdi (ə)- ın ləqəblərindən biri də “Qaim” ləqəbidır.
Rəvayətlərdə qeyd olunduğuna görə bu ləqəbin o Həzrətə verilməsinin vacibliyi düşündürücüdür. Ona görə ki, zahirdən məlum olur ki, o həzrətin qeybətdə və həyatda olmasına dəlalət edən minlərlə rəvayətlərin əksinə o Həzrətin vəfat etdikdən sonra zühur edəcəyi anlaşılır. Xahiş edirəm əgər bu fikrə sənəd və mətn cəhətdən izah
.verəsininz və fikirləşirəm ki, faydalı olacaqdır
:CAVAB
Şeyx Tusi (1) kitabında mötəbər olmayan hədisə əsasən qeyd edir ki, İmam Mehdi (ə)
vəfatından sonra zühur edəcək. Şeyx bu hədis barəzində izahlar vermişdir. Amma bu məsələyə keçməzdən öncə qısa şəkildə şiəlikdə mövcud İmaməti Ayələr, hədislər və
 .əqli dəlillərlə isbat etmək zərurətini hiss edirəm
İmamət İlahi öhdəlikdir ki, bu öhdəliyə layiq olan şəxslər Allah tərəfindən bu . 1
müəyyən məqama təyin olunur və seçilirlər və bu İlahi seçim Peyğəmbər (s) vasitəsilə
.insanlara çatdırılır
İmamətin ən mühüm şərtləri onun hamıdan ismətli və ən 2.
**********
.Tusinin qeybəti s 282 . [1] -1

bilikli olmasıdır ki, hamının onun bilik və doğru yolu göstərməsinə ehtiyacı olsun. Amma onun heç kəsə ehtiyacı yoxdur. Bu barədə “ Xəlil Bin Əhməd” Əmirəl Möminin Əli (ə)- ın
:İmamətliyi barəsində belə deyir
(1)ﻞﮑﻟا ﺎﻣا ﻪﻧأ ﯽﻠﻋ ﻞﯿﻟد ﻞﮑﻟا ﻦﻋ هوﺎﻨﻐﺘﺳاو ﻪﯿﻟا ﻞﮑﻟا جﺎﯿﺘﺣا
Yer üzü heç vaxt Höccət və İmamsız qalmayacaq və öz zamanının İmamını . 3
.tanımayan halda dünyasını dəyişən kəs, cahiliyyətdə ölmüş kimi sayılır
İmamlar Peyğəmbər (s)- dan nəql olunan mötəbər rəvayətlərə əsasən on iki . 4
.nəfərdirlər
Səqəleyn hədisinə əsasən o on iki nəfər İmamın hamısı Peyğəmbər (s)- ın Əhli-. 5 .Beytindəndir və Quranla eyni cərgədədirlər və heç vaxt Qurandan ayrılmayacaqlar Məsum İmam (ə)- lar Peyğəmbərlikdən başqa Peyğəmbər (s)- da mövcud dini və . 6
hökuməti bütün xüsusiyyətlərə malikdirlər. Buna uyğun olaraq Həzrət Əli (ə) nəhcül
bəlağədə belə buyurur: Onlar İnsanlara “ Qəvvamullah”- dırlar və digər rəvayətə
.əsasən onlar ümmətin nicat gəmisidirlər
(2)فﻼﺘﺧﻻاو لﻼﻀﻟا ﻦﻣ ﻪﻣ ﻻا نﺎﻣاو هﺎﺠﻨﻟا ﻦﻔﺳ ﻢﻫو ﻢﻫﺮﮑﻧا ﻦﻣ ﻻا رﺎﻨﻟا ﻞﺧﺪﯾ ﻻو هﻮﻓﺮﻋو ﻢﻬﻓﺮﻋ ﻦﻣ ﻻا ﻪﻨﺠﻟا ﻞﺧﺪﯾ ﻻ
Əgər bir kəs onları tanımasa və onlar da o kəsi tanımazsa cənnətə daxil olmayacaqlar“
və əgər onları inkar etməsələr atəşə daxil olmayacaqlar və onlar ümmətin yol
”.azmalarından və ixtilaflardan nicat olma gəmisi və pənahgahıdırlar
İmamların ad və sifədləri tərtiblə Peyğəmbər (s) tərəfindən təyin olunmuşdur və . 7
.bununla bərabər hər İmam özündən sonra gələn İmamı müəyyən etmişdir
Bunlar İmamətin əsasını təşkil edən etiqadlardır və qeyb aləminə, Allaha və Peyğəmbərə inamı olan hər müsəlman üçün bu həqiqətin ölçüsü ya əqli dəlillə və ya Quran dəlilləri ilə və ya mütəvatir və qəti hədis dəlilləri ilə hər üç halda isbat oluna
.biləndir
Bu baxımdan İmamət bir İlahı öhdəlikdir və Allah onu özü həm əqli, həmdə sünnət yolu
.ilə təyin etməyi sübut edilmişdir
**********
.Möcəm ricalil hədis c7 s 76 . [1] -1 .Bəharul Ənvar, c 6, s 233 . [2] -2

Əllamə Hilli “ Əlfeyn” kitabında buna aid min dəlil qeyd etmişdir. Bu məsələnin kökü Tovhidlə əlaqəlidir, çünki Tovhid insanlara  hakimiyyət və vilayət tovhidinə də şamil
:olunur
ﻪﻧود ﺪﺣﻷ ﯽﻬﻧ ﻻ و ﺮﻣا ﻻ هدﺎﺒﻋ ﺢﻟﺎﺼﻤﺑ ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻮﻫو ﯽﻟﻮﻟا ﻮﻫ و ﻢﮐﺎﺤﻟا ﻮﻫ و نﺎﻄﻠﺴﻟا ﻮﻫ و ﺮﻣﻻا ﻪﻟ و ﻢﮑﺤﻟا ﻪﻟ
Əmr və fərman ondandır, o padşah, qoşun başçısı və əmr sahibidir, o ləyaqətli“
bəndələrin ehtiyaclarından xəbərdardır və kimsə üçün ondan savayı əmr və qadağa
”.yoxdur
İmamət üçün İsmət və ən bilikli olmağın dəlilləri həm əqli cəhətdən həm də Quranda
.mövcutdur
:Yunus surəsinin 35- ci ayəsində bu barədə belə buyurulur
(1){یﺪﻬﯾ نا ﻻإ یﺪﻬﯾ ﻻ ﻦﻣا ﻊﺒﺘﯾ نا ﻖﺣا ﻖﺤﻟا ﯽﻟإ یﺪﻬﯾ ﻦﻤﻓا}
Şəriklərinizin içərisində haqq yola yönəldə bilən bir kimsə varmı? Belə olduqda doğru“
yola yönəldən kəs arxasınca gedilməyə daha çox layıqdır, yoxsa doğru yol
”?göstərilmədikcə özü onu tapa bilməyən kəs
Mərhum Əllamə Bər ismətin vacibliyi barəsində min dəlil gətirmişdir. Bu baxımdan yer üzü höccət və İmamsız qalmayacaqdır. Buna misal olaraq Rəd surəsinin 7- ci ayəsində
:belə buyurulur
(2){دﺎﻫ مﻮﻗ ﻞﮑﻟو}
”.Hər qrup üçün doğru yolu göstərənlər mövcutdur“
:Həmçinin Qəsəs surəsinin, 51- ci ayəsində də belə buyurulur
(3){لﻮﻘﻟا ﻢﻬﻟ ﺎﻨﻠﺻو ﺪﻘﻟو}
”.Biz Quran ayələrinin bir- birinin ardınca onlar üçün gətirdik“
:Bundan əlavə İsra surəsinin 71- ci ayəsində Allah təala belə buyurur
(4){ﻢﻬﻣﺎﻣﺈﺑ سﺎﻧا ﻞﮐ ﻮﻋﺪﻧ مﻮﯾ}
”!Hər qrupu öndə gedənləri ilə çağırdığımız günü yadınıza salın“
Bunlardan başqa etibarlı xəbərlərdən bir neçəsi Kumeyl Bin Ziyadın Əmirəl Möminin
(ə)- dan nəql etdiyi Nəhcül bəlağə və başqa kitablarda və həmçinin əhli sünnətin
mənbələrində qeyd
**********
.Yunus surəsinin 35- ayə . [1] -1
.Rəd surəsinin 7- ayə . [2] -2 .Qəsəs surəsinin, 51 ayə . [3] -3 .İsra surəsinin  71 ayə . [4] -4

olunmuşdur. Buradan məlum olur ki, hamı bu məsələdə həmfikirdir ki, yer üzü höccətsiz qalmayacaq. Əlbəttə höccətin zahiri şəkildə və ya qeybəttə olmasının heç bir
.fərqi yoxdur
Səvaiq” və Əhli sünnətin digər kitablarında yer üzünün Əhli- Beytdən olan“
.İmamlardan boş olmaması barəsində İmam Zeynəlabidin (ə)- dan nəql olunmuşdur Bu baxışlar Məsum İmamların dualarında da bəyan olunur. Burada yalnız İmam Zeynəlabidin (ə)- ın “Səhifeye səccadiyə” kitabından ərəfə gününün duası ilə
:kifayətlənirik. Həzrət burada belə buyuırur
ﻪﻌﯾرﺬﻟا ﻪﺘﻠﻌﺟو ،ﮏﻠﺒﺤﺑ ﻪﻠﺒﺣ ﺖﻠﺻو نأ ﺪﻌﺑ ،کدﻼﺑ ﯽﻓ ارﺎﻨﻣو ،کدﺎﺒﻌﻟ ﺎﻤﻠﻋ ﻪﺘﻤﻗا مﺎﻣاﺎﺑ ناوا ﻞﮐ ﯽﻓ ﮏﻨﯾد تﺪﯾا ﮏﻧا ﻢﻬﻠﻟا ﻪﻨﻋ ﺮﺧﺄﺘﯾ ﻻو ،مﺪﻘﺘﻣ ﻪﻣﺪﻘﺘﯾ ﻻا و ،ﻪﯿﻬﻧ ﺪﻨﻋ ءﺎﻬﺘﻧﻻا و ،هﺮﻣاوا لﺎﺜﺘﻣﺎﺑ تﺮﻣاو ،ﻪﯿـﺼﻌﻣ ترﺬـﺣو ،ﻪﺘﻋﺎﻃ ﺖﺿﺮﺘﻓاو ،ﮏﻧاﻮﺿر ﯽﻟإ
(1).ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ءﺎﻬﺑو ﻦﯿﮑﺴﻤﺘﻤﻟا هوﺮﻋو ﻦﯿﻨﻣﻮﻤﻟا ﻒﻬﮐو ،ﻦﯾﺬﺋﻼﻟا ﻪﻤﺼﻋ ﻮﻬﻓ ،ﺮﺧﺄﺘﻣ
Allahım! Sən öz dinini hər zaman öz İmam və öndə gedənlər vasitəsilə bəndələrin“
üçün yol göstərən əlamət və şəhərlərin üçün haqq yolu nişanəsi düzəltmisən, təsdiq
və kömək etmisən, Ondan sonra o İmamın dostluq əhdini öz dostluq əhdinlə birləşdirdin və onu öz sevinc səbəbinə çevirdin, əmrlərinə tabe olmağı vacib etdin və onun əmrlərinə tabe olmamağdan qorxutdun və əmrlərini icra etməyi və inkardan uzaqlaşmağı və ondan möhkəm tutmağı və ondan bir kəsin önə keçməməsi və ondan geri qalmamağı üçün əmr etdin, bəs iman əhlinin və müharibə qurbanlarının sığınacaq
”.və pənah yeri və dünya insanlarının yaxşı və gözəli odur
Hər kəs duanın bu hissəsinə diqqət yetirərsə, şiənin İmamətin mahiyyəti barəsində baxışını və onun məqam və sifətlərinin onun üçün sabit olduğunu və ona heç bir şeyin
.əlavə olmadığını başa düşər
Amma “ O kəs ki, öz zəmanəsinin İmamını tanımadan dünyasını dəyişərsə,
cahiliyyətdə olanlar kimi dünyasını dəyişmişlər.” məsələsi bir həqiqətdir ki, mötəbər
.hədisdlər bunu təsdiq edir. Səqəleyn və səfinə hədisləri də bu mətləbi qeyd etmişdir
İmamların on iki nəfər olması, onların hamısının
**********
. Səhifeye səccadiyə    47 . [1] -1

Peyəmbərin Əhli- beytindən olmasını və on bir nəfərinin Əli (ə) və Fatimə (ə)- ın nəslindən olmasını və onların birincisinin Əli (ə) sonra İmam Həsən Müctəba və İmam Hüseyn olmasını və onlardan sonra gələn doqquz nəfərin sonuncusunun İmam Mehdi
.(ə) olduğunu etbarlı hədislər qeyd etmişlər
Buna görə bu məsələlərin əksinə deyilən sözlərə, nadir olan hədislər və məqbul olmayan rəvayətlərə cavab olaraq Şeyx Tusi, Şeyx Müfid və Əllamə Məclisi bu möhkəm üsul və dəlillərlə isbat edərək bu iddiaları rədd etmişlər. Çünki bu məsələni təsdiq edən hədislərin sənədləri o qədər mötəbərdir ki, hətta qeyd etmək mümkündür ki, tovhid və nübuvvət məsələsindən sonra bu iddia qədər tutarlı dəlilləri olan məsələ
.yoxdur
Bununla bərabər heç bir şiə alimi o həzrətin qiyam məqamı vəfatından sonra həyata keçməsini qəbul etmir və əgər bir kəsin bu iddiada olduğunu fərz etsək bu iddia
.etimadlı deyil, çünki bu iddia həqiqət və əqlə uyğun deyil
Bir neçə giriş nöqtələrdən və mətləblərdən sonra Həzrətin həyat və qeybətinin uzun 
olması sabit olunur və Qaim (ə)- ın vəfatdan sonra zühur edəcəyi iddiasına yer qalmır.
Ona görə ki, bu iddia İmamətin mahiyyətinə və yer üzünün höccətsiz qalmasına və müxtəlif sayda İmamın həyat və qeybətinin müddətinin uzunluğuna dəlalət edən hədislərə zidd olur. Bu keçmiş iradların sənəd və rəvayətlərinə heç bit alim istinad etməmişdir. Bu hədisləri yazanlardan biri olan “Musa Bin Sədan Hənat”- ı nəql etdiyi hədisi rical elminin alimləri zəif və onun xəbərini etibarsız hesab etmişlər. O bu xəbəri Abdullah Bin Qasimdən nəql etmişdir ki, o tarixdə yalançı pəhləvan kimi tanınmışdır. O da həmçinin Əbu Səid Xorasanıdən nəql etmişdir. Amma əgər onun mövcudluğunu
.tanısaq belə, onun yalançı olub- olmaması məlum deyil
İndi düşünün ki, bu qədər mötəbər hədislərin müqabilində bir yalançı ləqəbli bir pəhlivanın sözləri hansı dərəcədə etibarlıdır və onun nəzərlərinə əsasən necə fikir
.söyləmək olar
:İmam Əsr (ə) üçün Qaim ləqəbinin işlədilməsi
Qaim yəni qiyam və ya üsyan edən deməkdir. Həzrət siyasi, dini və ictimai yoldan azma vəziyyətində üsyan edəcək və bütün aləmin zülmlə dolu olduğu vaxtda ona ədalət bəxş edəcək. Bu qiyam ləqəbi  silahlı və ya qılıncla üsyan mənasında da istifadə
.edilir
Bu baxımdan qiyamın güclü və zəif mərtəbələri vardır və bütün İmamlar ictimai, siyasi və iqtisadi vəziyyətlərdən asılı olaraq bir növ qiyam etmişlər və onlara bu ləqəbin verilməsi mümkündür. Amma Həzrət Mehdi (ə)- ın qiyamı dünyəvi qiyam olduğundan və Allahın Peyğəmbərlər vasitəsilə insanlara çatdırdığları vədə həyata keçəcəyinə görə bu ləqəb mütləq surətdə o Həzrət üçün istifadə olunur. Əgər hər hansı yerdə
.Qaim ləqəbi işlədilərsə, burada məqsəd İmam Mehdi (ə)- dır
Şeyx Səduq (ə)- ın Həzrət İmam Mühəmməd Təqi (ə)- dan nəql etdiyi “Kəmal Din”
kitabında buyurulur ki, “ Məndən sonra İmam oğlum Həzrət  Əli Nəqi (ə)- dır ki, onun əmri mənim əmrim, onun sözü mənim sözümdür və onun ardınca getmək mənim artımca getməkdir və ondan sonra İmam, onun oğlu Həzrət  İmam Həsən Əsgəri (ə)-
dır və onun əmri atasının əmri, onun dedikləri atasının sözləri və ona itaət atasına
”.itaətdir
.Ravi nəql edir ki, sonra Həzrət sakit oturdu
Mən dedim: Ey! Rəsulillahın övladı, bəs İmam Həsən Əsgəri (ə)- dan sonra İmam kimdir? Həzrət əvvəl çox ağladı və sonra buyurdu: Həzrət Həsəndən sonra oğlu “ Əl
.Qaim bil Həqqil Müntəzir”- dir
?Dedim: Ey! Peyğəmbərin oğlu, nə üçün o Həzrətə Qaim adı verilmişdir
Həzrət buyurdu: Ona görə ki, onun adı yadlardan silinəcəyi və onun İmamətinə
.inanların əksəriyyəti inanclarından geri döndükləri zaman o qiyam edəcək
?Soruşdum: niyə bəs müntəzir adlandırılmışdır
Buyurdu: Çünki onun qeybət dövrü uzun- uzadı olacaq, elə olacaq ki, onun giriş və çıxışını möminlər intizar çəkəcəklər, amma şək əhli onu inkar edəcək və ona istehza
edəcəklər. Burada tələsənlər həlak olacaqlar, amma təslim olan
(müsəlmanlar nicat tapacaqlar.(1
Əllamə Məclisi buyurdu: Bu zəif rəvayətdə ölmək dedikdə, o Həzrətin adı yadlardan
.silindikdən sonra qiyam edəcəyi nəzərdə tutulur
Şeyx Müfid bir rəvayətdə Həzrət Sadiq (ə)- dan belə nəql edir: “ Qiyam ona görə
(adlandırmışlar ki, onun qiyamı haqq olacaq.(2
Bəzi xəbərlərə görə bu ləqəb Həzrətə Allah tərəfindən verilmişdir, çünki, bu zaman o
.həzrət qiyam edərək namaz qılacaq
Əl- Mehdi” ləqəbinin verilməsinə dair münasib səbəblər göstərilmişdir və əlbəttə bu    “ “ Əl- Qaim” ləqəbinin əsas “ Əl- Mehdi” ləqəbinin ikinci dərəcəli olması demək deyidir.
Hər iki ləqəbin verilməsində ayrı- ayrı səbəblər mövcutdur. Mehdi ləqəbi o kəsə verilir ki, Allah təala onu hidayət etmişdir. Rütbəyə uyğun olaraq hər kəs qaim olarsa Allah onu hidayət etmiş olmalıdır. Yəni Qaim həmişə Allahın hidayət etdiyi şəxs olmalıdır,
amma Allahın hidayət etdiyi şəxs lazım deyil ki, həmişə Qaim olsun. Amma Mehdi (ə)
tərəfindən həyata keçirilən islahat, hərəkat, qiyam və dünyəvi hökumətin təşkili onun
.Qaim ləqəbini kəsb etməsinə səbəb olurğmuşdur
Bu ləqəblər əsas və ikinci dərəcəli olmaqla iki yerə bölünmürlər. Bunların hamısı Peyğəmbər (s) və Məsum İmamların dilindən eşidilmişdir və köhnə və təzəsi yoxdur və hər biriinin öz xüsusi mənası vardır və hər biri müəyyən cəhətdən işlədilmişdir. Bəzi
.vaxtlarda bu ləqəblər birlikdə və yaxud da bir ləqəb o birisindən öndə qeyd olunur Hər halda bu ləqəblər zati və feli sifətlərə uyğun olaraq verilmişdir ki, həzrət bütün
.bunlara sahibdir
**********
.Kəmaləddin,c 2, s 378, b 36, h 3, “ məanil əxbar kitabında da bu hədis mövcutdur . [1] -1
.Şeyx Müfidin Ərşadı, s 364, fi Sirəteh (ə) fəsli . [2] -2

QEYBƏTİN İKİ NÖVÜ.24
:İYİRMİ DÖRDÜNCÜ SUAL
Rəvayətlərin məzmunundan anlaşılır ki, Həzrət Sahibul Əmr (ə)- ın qeybət dövrü iki surətdə həyata keçmişdir. Birinci qeybətdə naib və vəkillər vasitəsilə o Həzrətlə əlaqə saxlanılması mümkün idi. Amma ikinci dövrənin başlanması ilə vəkil və xüsusi naiblərin
.işi də başa çatdı
Sualım budur ki, iki qeybətin soğra və kobra termini əvvəldən qoyulmuşdur, yoxsa
?sonrakı səfəvi dövründə bu terminlər geniş istifadə edilməyə başlandı
:CAVAB
Mühüm mətləblərdə belə xırda məsələlər əhəmiyyət kəsb etmir. Çünki, birinci qeybət dövrünü qısa və ya soğra və yaxut da kiçik dövr adlandırması və ikinci dövrün böyük,
kobra və yaxut da uzun dövr adlandırılması bu işin mahiyyətini dəyişdirmir. Hər halda
.bu iki qeybət həyata keçmişdir
Bu məsələnin əhəmiyyətli olması bu qeybət dövrlərinin baş verməsindən öncələr hədis və rəvayətlərdə qeyd edilməsi və o qeybət dövrlərində yaşayanların bunu söyləmələləridir ki, bu iki qeybət dövrünün baş verməsinə dəlildir. Həmçinin mötəbər hədislərin mövcudluğu heç bir kəsin bu soğra və kobra qeybət dövrlərinin sonradan və
ya Səfəvilər dövründə
.yaranması iddiasını irəli sürməyə imkan yaratmır
Soğra qeybət dövründə şiənin mövqiyyətinin həssas olmasına baxmayaraq heç kəs Məsum İmamlardan nəql olunan bu qədər hədislərin müqabilində bu qeybətin
.sonradan saxta şəkildə düzəldilməsini iddia edə bilməz
Buradan biz görürük ki, müxtəlif şəhər və nöqtələrdə yaşayan şiələr Naiblərə müraciət edirdilər, onlar bu işi heç bir dəlil olmadan etmirdilər, mütləq hər hansı dəlil və amil var idi ki, bu da onu göstərirdi ki, onlar İmamla əlaqədədirlər, yoxsa mümkün deyil ki, Əli Bin Babəviyə kimi elm və fikr sahibləri Naiblər vasitəsilə İmamla əlaqə saxlasınlar,
halbuki, onların əlaqəsi onun üçün gün kimi aydın idi. Bu hadisə onu göstərir ki,
.Naiblərin haqq olması barəsində onların əllərində aşkar dəlillər olmuşdur
Digər məsələ budur ki, əlbəttə müxtəlif məntəqələrdə xüsusilə Qumda şiələrin birliyi Əbu Cəfər, Osman Bin Səid və digər Naib və vəkillər vasitəsilə həyata keçirilirdi, amma bu birliyin səbəbi on ikinci İmama olan etiqad idi. Bu məsələ Səfirlərin nüfuzunun
artmasına səbəb olmuşdu, nə ki, İmamət məsələsi nəzərə alınmadan şiənin birliyi əldə
.edilmiş olsun
On ikinci İmama şiələrin etiqadı onlar arasında ittifaq və birliyin yaranmasına səbəb
.olmuşdu
Necə ki, bu gün İmamətə etiqad möminlərin qəlblərində alim və fəqihlərə inam və
.onların  İmamın ümumi naibləri kimi mənəvi nüfuzuna səbəb olmuşdur
Soğra qeybət dövründə Naiblərin təyini birbaşa şəkildə İmam (ə) tərəfindən həyata
 .keçirilirdi və böyük alimlərin bu naiblər qarşısında təslim olduğlarını görürük
.Bunun səbəbi İmamın bu Naibləri təyin etməsi və onların buna layiq olmaları idi Bütün bu alim və siyasətçilərin bu Naiblər qarşısında təslim olmağı onu göstərir ki,
.burada rəhbər yalnız İmam (ə) şəxsən özü olmuşdur Şahid və qane edici dəlillərdən məlumdur ki, şiənin rical
elminin “ Əbu Səhl Nobəxti”, “ İbn Mətil” və “ Həsən Bin Cinan Səybi” kimi və digər şiənin böyük şəxsiyyətləri Naiblərin haqq olmasına etiqadları var idi. Buna görə axırıncı Naib olan Əli Bin Mühəmməd Əlsəmərinin ölümündənm sonra Naib məsələsi də sona çatdı və hamı bunu qəbul etdi və əgər kimsə Naiblik iddiası edirdisə, bu əsasa uyğun olaraq onu təkzib edirdilər. Soğra qeybət dövrünün hikmətlərindən biri də şiələri qeybət məsələsi ilə tanış etmək və kubra dövrünə şərait yaratmaq olmuşdur ki, şiə İmam (ə)- ın uzun- uzadı qeybət dövründə öz həyatlarına davam etsinlər və bu böyük
.imtahandan müvəffəqiyyətlə keçə bilsinlər

İMAM ZAMAN (ə)- IN MÖCÜZƏLİ ANADAN OLUŞU.25
:İYİRMİ BEŞİNCİ SUAL
İmam Mehdi (ə)- ın doğumu ilə əlaqədar bir sıra möcüzə və qeyri addi şeylər nəql edirlər ki, bu möcüzələrin etibarı hansı dərəcədə və necə isbat oluna bilər?  Hə üçün
?bəzi tarixçilər bunları nəql etməmişlər
:CAVAB
.İmam Mehdi (ə)- ın viladətini tarixçilər digər tarixi hadisələr kimi qeyd etmişlər 1.
Bu həzrətin və digər Peyğəmbərlərin viladəti barəsində bəzi möcüzələr baş . 2
vermişdir: Əgər tarixdə bu məsələyə aid qeydlər yoxdursa, onda bu nöqsan deyilmiş mənbəyə aid edilir. Çünki həmin tarixçilər əksəriyyət vəziyyətlərdə tarixin bəzi cəhətlərinə işarə etmişlər ki, çox əhəmiyyətli olmamışdır. Bu bəzən tarixçilərin əqidəvi təəssüblərindən irəli gəlmişdir. Amma bu iş hər dəlillə olursa- olsun, digərlərinin
.alınmış və götürülmüş mötəbər nəqillərinə istinad edilsə belə bu işə zərər yetirmir Peyğəmbərlərin tarixi möcüzələrlə doludur. Əksər Peyğəmbərlərin doğum və böyüməsi qeyri- addi olmuşdur. Misal üçün, Adəmin yaranması, Həzrət İbrahim,
İshaq, Musa, İsa (ə)- ların təvəllüdü, körpə beşikdə olarkən bir çox qeyri adi
hadisələrlə müşahidə olunduğu söylənilmişdir. bu hadisələri heç
bir tarixçi qeyd etməməsinə baxmayaraq, bu hadisələr silsilə tarixi hadisələr hesab olunur. İmam Əsr (ə)- ın anadan olması da həmin dəqiq tarixi hadisələrdən hesab olunur ki, tarixçilərin bunu nəql etməkdən çəkinmələri ya qərəzkarlıqdan olmuş və ya
.ixtisar etməkdə digər səbəb olmuşdur ki, bu məsələnin mahiyyətinə zərər yetirmir Şiənin Məsum İmamlar barəsində deyilən fikirləri, Həzrət İbrahim, İshaq, İsmayıl,
Musa, İsa və Yəhya (ə)- lar barəsində deyilən fikirlər kimidir ki, əlbəttə bunlar mötəbər
.sənədə malikdir
İmam Mehdi (ə)- ın doğumuna aid olan hadisələr sənəd və götürülmə baxımından
.tarixi hadisələrdən daha da etibarlıdır

 

ZÜHURUN GECİKMƏSİ İLƏ ŞƏRAİTİN YARANMASININ FƏLSƏFƏSİ.26
:İYIRMI ALTıNCı SUAL
Tarix boyu elə hadisələrlə üzləşirik ki, zühurun şəraitinin yarandığını güman edirik.
Məsələn: İnsanların din, İslam və Allah yolunda öz canlarından həvəslə keçib şəhadətə çatmaları o qədər çoxalmışdır ki, hətta bizə elə gəlir ki, üç yüz on üç nəfərdən də artıq insan bu yol uğrunda öz canlarını sevə- sevə verməyə hazırdırlar. Bunlarla bərabər
?zühurun gecikməsinin sirri nədir
:CAVAB
İmam Zaman (ə)- ın zühurunun şərtləri barəsində, əvvəla heç kəs yəqin şəkildə dəqiq deyə bilməz ki, bütün şərait yaranmışdır. Çünki, bu iddianı etmək üçün xüsusi elm və
.şərait cəm olmalıdır. Çünki hədislər bütün şəraitləri əks etdirməmişlər
İkincisi, əgər belə fərz etsək ki, rəvayətlərdə mövcud olan şəraitlər yaranmasına
baxmayaraq, Səduq buyurur ki, doğurdanda biz əmin ola bilmərik ki, həqiqətən o
.üçyüz on üç nəfər xüsusi səhabələr və başqa şəraitlər yaranmışdır
Çünki, əgər bütün şərait və vəziyyətlərin zühur üçün rəvayətlərə uyğun olaraq yarandığını fərz etsək, hətta o Həzrətin xalis əshabları olan 313 nəfəri də inkar
etməsək, bu
halda belə biz iddia edə bilmərik ki, bütün bu şəxslər “ Səlman”, “ Əbuzər”, “Miqdad”, “
.Ruşeyd Həcəri” və “ Kərbəla Səhabələr”- ıdirlər
Bu hal hazırki vəziyyətdə insanların islama qayıtmaları sevindirici haldır, amma biz əksəriyyət hallarda islam əhkamını siyasi, ictimai və iqtisadi məsələlərdə sual altına alındığını görürük. Bəzi məsələlərin xüsusi zaman və məkan aid olmadığı halda bunu Peyğəmbərin dövrünə aid edərək rahatlıqla kənarından keçirlər. Belə vəziyyətdə biz necə iddia edə bilərik ki, vəziyyət zühur üçün hazırdır. Hələ qalmışdı soruşaq ki,
.zühurun gecikməyinin səbəbi nədir
Buna görə bu məsələdə daha yaxşısı İlahi hökm və iradə qarşısında tabe olmaqdır və zühuru gözləmək kimi fəziləti əldən verməməliyik. “ Əli Bin Məhziyar”- dan nəql olunan rəvayətdə olduğu kimi biz gərək o Həzrətin vüqarlı olmağını öz əməllərimizlə müqaisə edək və o Həzrəti ürəklərimizdə canlı tutaq və əməllərimizi islah etməklə o Həzrətin
.zühurunun şəraitini gücləndirək

 

QEYBƏT DÖVRÜNÜN MÜDDƏTİ VƏ ÇƏTİN SİNAQLAR.27
:İYİRMİ YEDDİNCİ SUAL
Məlum olduğu kimi Həzrət Mehdi (ə)- ın qeybət dövrü çox uzun olacaq və insanlar çox çətin imtahanlarla üzləşəcək. Belə ki, imanlı şəxs sübh kafir olaraq oyanıb, gecəyə daxil olacaq. Belə imtahanlar zühura yaxın zamanlarda baş verəcək ya qeybət
?dövrünün bütün anlarında bu cür imtahanlar mövcud olacaqdır
:CAVAB
Islam üsuluna görə dünya imtahan və sınaq meydanıdır və insanların üzləşdiyi hər bir hadisə onlar üçün bir imtahandır. İnsanlar Cavanlıq və ya qocalıqda, xəstəlik və ya sağlamlıqda, kasıblıqda və ya varlılıqda istər İmamın olduğu dövründə istərsə də
.qeybət dövründə olmağından asılı olmayaraq imtahandadırlar
:Qurani Kərim bu barədə Ənkəbud surəsinin, 2 ayəsində belə buyurur
(1){نﻮﻨﺘﻔﯾ ﻻ ﻢﻫو ﺎﻨﻣآ اﻮﻟﻮﻘﯾ نا اﻮﮐﺮﺘﯾ نا سﺎﻨﻟا ﺐﺴﺣا}
Məgər insanlar iman gətirdik dedikləri zaman, azad olacaqlar və sınaqa“
”?!çəkilməyəcəklər
Bildiyimiz kimi Peyğəmbər (s)- ın öz dövründə də bütün proqram və hadisələr imtahan idi, bəzən çox çətin sınaqlarla üzləşirdilər ki, kiçik bir qismdən başqa bu imtahandan
kerçə
**********
.Ənkəbud surəsinin, 2 ayə . [1] -1

bilmirdilər. Məsələn müharibələrdə Əli İbn Əbitalib (ə) kimi şəxslərdən qeyriləri cihad və Peyğəmbər və İslamın müdaviyəsində çox müqavimət göstərə bilmirdilər. Buna görə bəziləri qorxudan döyüş meydanından qaçırdılar. Nəql olunmuşdur ki, bir döyüş zamanı Osman qaçmış və üç gündən sonra qayıtmışdı. Ya da Peyğəmbər (s)- in vəfatından sonra o böyük imtahan baş verdi ki, üç və ya yeddi nəfərdən artıq bu çətin imtahandan keçə bilmədilər və Peyğəmbər (s)- ın təyin etdiyi yolda sabit qala bilmədilər və sonralar da bu imtahan davam etdi və davam etməkdədir və ta ki,
Quranın İnfal surəsinin, 37 ayəsində buyurduğu kimi
(1){ﺐﯿﻄﻟا ﻦﻣ ﺚﯿﺒﺨﻟا ﻪﻠﻟا ﺰﯿﻤﯿﻟ}
Bütün bunlar ona görədir ki, Allah napakı pakdan ayırmaq istəyir.”  vədəsi həyata“
.keçsin
Bu imtahanların hikmət və faydaları çoxdur. Bunlardan dünyanın və insanların o böyük zühura hazırlamaqdır ki, bu zaman dözümlü möminlər digər şəxslərdən ayrılacaqlar.
Həzrət Sahibul Əmrin qeybəti dövründə imanın qoruması çox çətin sınaqlarla yanaşı mümkündür və əlbəttə bu məktəbin imtahanından milyonlarla insan üzü ağ və başı uca səbr, mətanət və gözəlliklə problemlərə qalib gələrək öz din və imanını qoruyurlar.
Bəzi rəvayətlərin məzmunundan məlum olur ki, bu dövrdə imanın qorunması əllərin atəşdə saxlanmasından daha da çətin olacaq və zülm, ədalətsizlik, fəsad və pozğunluq elə yayılacaq və dəyərlər zidd dəyər və ziddi dəyərlər dəyərlər hesab olunacaq,
günahlar hünər və iftixara çevriləcək, dostlar bir- birini günaha təşviq və məcbur
.edəcək və zülm, günah və fəsadla ayaqlaşmayanları qınayacaqlar
Qadınlar kişilərə məxsus işlərdə işləyəcəklər. Bəla və müharibələr çoxalacaqdır. Cabir
Ənsari bir rəvayətdə Nisa surəsinin, 59 ayəsinin
(2){ﻢﮑﻨﻣ ﺮﻣﻻا ﯽﻟواو لﻮﺳﺮﻟا اﻮﻌﯿﻃاو ﻪﻠﻟا اﻮﻌﯿﻃا}
Ey! Iman gətirən kəslər! Allaha itaət edin, Allahın Peyğəmbər və özünüzdən olan əmr“
”.sahiblərinə itaət edin
*********
.İnfal surəsinin, 37 ayə . [1] -1 .Nisa surəsinin, 59 ayə . [2] -2

təfsirində belə qeyd edir: Peyğəmbər (s) məclisə daxil olmuş və Həzrət Əli (ə)- dan Həzrət Mehdi (ə)- a qədər Xəlifə və canişinlər barəsində xəbər verirdi və hamısının bir-
bir adlarını çəkirdi və dünyanın şərq və qərbinin Həzrət Mehdi (ə)- ın əlləri ilə fəth
:olunacağı ilə insanları mücdələyirdi və bu anda buyurdu
(1)نﺎﻤﯾﻺﻟ ﻪﺒﻠﻗ ﷲا ﻦﺤﺘﻣا ﻦﻣ ﻻا ﻪﺘﻣﺎﻣﺈﺑ لﻮﻘﻟا ﯽﻠﻋ ﺎﻬﯿﻓ ﺖﺒﺜﯾ ﻻ ﻪﺒﯿﻏ ﻪﺋﺎﯿﻟوا و ﻪﺘﻌﯿﺷ ﻦﻋ ﺐﯿﻐﯾ یﺬﻟا ﮏﻟذ
O, o kəsdir ki, onun dost və şiələri gizlənəcəklər. Elə gizlənəcəklər ki, onun“
İmamətliyinə inamda sabit və möhkəm olmayacaqlar, məgər Allah o kəsin qəlbinin
”.imanlı olmağı ilə imtahana çəkəcək
Əmirəl Möminin (ə) Nəhcül Bəlağə kitabında bu dövrün şiddətli imtahan və sınaqları
:barəsində xəbər verərək buyurur
(2)ءﺎﺟﺮﻟا اﺬﻫ ﺪﻌﺑاو ءﺎﻨﻌﻟا اﺬﻫ لﻮﻃا ﻣﺎ
”.Nə qədər uzundur bu çətinlik və əziyyətlər və nə qədər uzundur bu arzu və ümidlər“
:Hətta bir hədisdə qeyd edilir ki
(3)... دﺎﺘﻘﻠﻟ طرﺎﺨﻟﺎﮐ ﻪﻨﯾﺪﺑ ﺎﻬﯿﻓ ﮏﺴﻤﺘﻤﻟا ﻪﺒﯿﻏ ﺮﻣﻻا اﺬﻫ ﺐﺣﺎﺼﻟ نا
Əlbəttə bu əmr sahibi üçün qeybətdir ki, bu zamanda din ilə didələşən kəs, əli ilə tikan“
”.qopardan şəxsə bənzəyir
Bəs rəvayətlərdən anlaşılır ki, qeybət dövrünün hər anı imtahan və sınaqdır ki, əlbəttə onun növü zaman və məkandan asılı olaraq müxtəlifdir. Mömin bu dövrdə din əhkamına əməl etsin və çalışsın ki, Allah kəlamı, müsəlmanın izzəti yüksəlsin və yadların ictimai, mədəni və siyasi tələ və nüfuzlarını dəf etsin və bütün əlverişsiz şəraitdə və vəziyyətdə cihada hazır olsun və islam, Allah hərəkatının və müsəlmanların qələbəsinə ümidvar olsun və küfr müqabilində məğlub olmasın və onların səhv əxlaq və rəftarlarını yaymasın və əmin olsun ki, Allah və Peyğəmbərin
verdikləri vədə haqqdır və İslam sonda qələbə
.qazanacaq və nəticədə dünyanı ədalətlə dolduracaqdır
*********
.Elamul vera. S 397 . [1] -1
.Nəhcül Bəlağə, Sübhil Saleh, x 187, hissə 4 . [2] -2
.Bəharul Ənvar, c 52, s 111, h 21 . [3] -3

 

LÜTFÜN QAYDA- QANUNU VƏ QAİB İMAMIN İMAMLIĞI.28
:İYİRMİ SƏKKİZİNCİ SUAL
Lütfün qayda- qanunu Əhli- Beyt (ə)- ın hədis və rəvayətlərindən başa düşülürmü ya
?şiə ilə mötəzilənin əlaqəsindən bu qayda- qanun şiə kəlamında yaranmışdır ?Bu qayda- qanunun tətbiq qaydası qaib İmamın varlığı ilə necə izah edilir
:CAVAB
Şiə İmamətinin əsasında lütf barəsində, lütfün qaydalarından daha çox dəlillər mövcutdur. Bu dəlillərin varlığı ilə lütfün qaydaları birləşdirilərsə bu iş dəlillərin təsdiqi
.deməkdir
Amma şiənin mötəzilə ilə əlaqəsinə gəldikdə, məlum olmalıdır ki, mötəzilə bir firqə kimi şiəlikdən sonra əmələ gəlmişdir və bunu da əlavə etmək istəyirəm ki, doğrudur, onlar bəzi əqidəvi məsələlərini şiə ilə uyğunlaşdırmışlar, amma bu o demək deyildir ki, onlar
şiə məzhəbinə təsir etmişlər. Əksinə bu onların şiə əqaidindən təsirləndiyini göstərir.
Çünki bu firqə şiədən çox sonralar yaranmışdır və deyildiyi kimi şiə düşüncə və əqaidi
.Qurani Məcid, Əhli- Beyt (ə)- ın hədislərinə və əqlə əsaslanır Lütfün qayda və qanunu da şiənin özündə mövcutdur. Bu
barədə Cabir Peyğəmbər (s)- dan İmam Zamanın qeybəti dövründə Həzrətin varlığından necə faydalana biləcəyimiz barəsində soruşur və Həzrət cavabında belə
:buyurur
(1)بﺎﺤﺴﻟا ﺎﻬ ﻠﺟ ناو ﺲﻤﺸﻟﺎﺑ سﺎﻨﻟا عﺎﻔﺘﻧﺎﮐ ﻪﺘﺒﯿﻏ ﯽﻓ ﻪﺘﯾﻻو رﻮﻨﺑ نﻮﺌﯿﻀﺘﺴﯾو ﻪﺑ نﻮﻌﻔﺘﻨﯾ ﻢﻬﻧا !هﻮﺒﻨﻟاﺎﺑ ﯽﻨﺜﻌﺑ یﺬﻟاو یا
Bəli! Məni Peyğəmbərliyə seçənə and olsun, insanlar ondan faydalanacaqlar və onun “ 
qeybət dövründə vilayət nuru işiq saçacaq, necə ki, buludların arxasında olan
”.günəşdən faydalanırlar
Qayib İmamın varlığının lütfünün bütövlükdə inkarı qeyb işlərindən xəbərsiz ağıllı şəxs üçün mümkündür. Amma İmamət və qeybətin əsasının sübut olunmasından sonra onun varlığının faydası lütf və nizam- intizam olması yəqinləşir. Çünki qeybətlə görəvləndirilən İmamın bəndələrə lütfü olmaması mənasız və faydasızdır və Allah mənasız və faydasız işlərdən uzaqdır. Bəs qaib İmamın Allah tərəfindən təyin edilməsi
.mütləq lütfdür
Bəli, əgər lütf qaydası ilə İmamın təyin olunmasını və həm qaib İmamın şəxsiyyətini isbat etmək istəsək, əvvəl qaib İmamın varlığının lütf olması problemi əmələ gəlir ki,
bu məlum olmalıdır yoxsa onun lütf olmasını bilməməklə onun İmamətliyi isbat olunmayacaq. Amma biz lütfün qaydası ilə İmamın təyininin vacibliyini isbat edirik və digər tutarlı dəlillə, qaib İmamın İmamətliyini bu iki dəlillə ki, Allah əbəs və mənasız iş
:görmür Qaib İmamın lütf olması təsdiqlənir. Bu barədə Şeyx Tusi belə buyurur
ﺎﻨﻣ ﻪﻣﺪﻋ و ﻒﻄﻟ ﻪﻓﺮﺼﺗ و ﻒﻄﻟ هدﻮﺟو
İmamın varlığı mütləq lütfdür, istər zahirdə olsun istərsə də gizlində. Bu bir əsasdır ki,
:Həzrət Əmirəl Möminin (ə)- ın buyurduğlarına uyğundur
(2)ﻪﺗﺎﻨﯿﺑو ﷲا ﺞﺠﺣ ﻞﻄﺒﺗ ﻼﺌﻟ
İmamın varlığı ilə Allahın höccət və nişanələri istər zahirdə olsun istərsə də gizlində“
.qorunacaqdır” isbat olunmuşdur
Əgər Qaib İmamın lütfünün olmaması iddiası qəbul edilərsə, digər qaib olmayan
İmamlar ki, işlərdə yiyələnməyə
**********
.ilzamun naser, c 1 s 429 . [1] -1 .Baharul Ənvar, c 1, s 188 . [2] -2

sahib deyillər, aid edilə bilər və Onun İmamətliyi də qaib imamda olduğu kimi lütfsüz olacaqdır. Halbu ki, imamətliyə aid əməl və dərəcəyə yiyələnməyə qadir olmayan
 hazır İmamda bu iddia bəyan olunmamışdır. Peyğəmbərdə olduğu kimi əgər peyğəmbər hidayətində müvəffəq olmasa və ya hidayətə sahib olmasa və ya besəti ümumi olan və onun dəvətinə maneəçilik yaradılan peyğəmbərlərin risalətinin bir lütf
.olmasında bu iddia bəyan edilmir
Bu bəyanla mümkündür ki, əqli dəlillərlə qaib İmamın Allah tərəfindən təyin edildiyini nəzərə alarsaq onda qaib İmamın bir Allahın lütfü olduğu isbat olunur. Çünki, Allahın lütfsüz olması qeyri mümkündür. Bununla bərabər əgər Allah təala İmam Həsən Əsgəri (ə)- ın övladını İmamətliyə təyin edirsə və heç kəs bu iddiada deyildirsə və ya iddia edib sonradan bunun batil olduğu isbat edilmişsə. Bəs ya Allah öz lütfünü bəndələri üçün kəsmişdir ki, bu Haqqın hikmətinə ziddir və ya İmamın təyini ilə
.bəndələrinə lütf etmişdir ki, bu halda o kəs on ikinci İmamdan savayı bir kəs deyil

 

BƏDA MƏSƏLƏSİ VƏ ƏBİ HƏMZƏNİN HƏDİSİ.29
:İYİRMİ DOQQUZUNCU SUAL
Əbi Həmzə Somali vasitəsilə Həzrət İmam Baqir (ə)- dan belə bir rəvayət nəql olunmuşdur ki, Əmirəl Möminin (ə) buyurmuşdur: Yetimiş ildən sonra açılış olacaqdır,
amma bu məsələ İmam Hüseyn (ə)- ın şəhadəti ilə əlaqədar yüz qırxıncı ilə qədər təxirə salınmışdır və sonra şiələr sirr saxlamadıqlarına görə Allah onu yenə də təxir
.etdi və onun vaxtını İmamlara bildirmədi
İzah edin, bu vəd edilmiş fərəcin böyük hadisələrin ardınca uzun müddətdən sonra həyata keçəcəyinə dəlalət edən bu hədis və digər çoxlu sayda hədislər necə təfsir
?edilə bilər
Bu xəbərdən istifadə edilərək Bədanın baş verməsi təsəvvür olunmayacaq ki, Allah
?məlum deyildi, sonradan məlum oldu? Hər halda bunun doğru təfsiri necədir
:CAVAB
Əvvəla: Bu xəbərin sənəd cəhətdən iradı vardır. Buna görə ki, rical kitablarına uyğun olaraq Əbu Həmzə Somali dördüncü təbəqəyə aid olan mühəddislərdən olmamışdır. O qəməri ili ilə 150- ci ildə vəfat etmışdir və sənədə əsasən Həsən Bin Məhbub bu xəbəri Əbi Həmzədən rəvayət etmişdir ki, altıncı təbəqədəndir, yetmiş beş yaşında hicri
qəməri tarixi ilə 224- ci
ildə dünyadan köçmüşdür. Bununla bərabər Həsən Bin Məhbubun doğum ilinin ilk ilinə Əbi Həmzənin həyatı dövrünün cəmi bir ili uyğun gəlir. Bu halda onun Əbi Həmzədən rəvayət etməsi qeyri mümkündür və mütləq onunla Əbi Həmzə arasında digər bir şəxs olmuşdur və onun kimliyi məlum deyildir. Buna görə bunu etibarlı rəvayət hesab edə bilmərik. Bundan əlavə vahid xəbər doğru olsa belə, etiqad üsulunda höccət hesab
.edilmir. Sənədi məchul olan bir hədis heç vaxt höccət hesab edilə bilməz
İkincisi: Mötəbər hədislərin hamısı Həzrət Mehdi (ə)- ın zühuru və ədalətli hökumətin yaranması tez bir zamanda baş verməyəcəyinə dəlalət edir və o həzrətin zühuru ilə birlikdə mühüm və qəribə dəyişikliklərin baş verəcəkdir. Bu halda bu qədər etibarlı hədislərin müqabilində bir məchul xəbər hansı dərəcədə etibarlı hesab oluna bilər? Əlavə olaraq Əmirəl Möminin (ə)- dan çoxlu sayda xütbə və rəvayətlər nəql olunmuşdur. Bu hədislərdə möminlərin uzun müddət intizarda olacağı xəbər verilmişdir. Bu halda biz necə bir məchul rəvayətə etibar edə bilərik ki, o həzrətin
?zühur vaxtını yetmişinci il müəyyən etmişdir
Digər tərəfdən İlahi qismətlərin dəyişməsi mümkündür. Amma bu Allahın bu məsələ barədə əvvəl xəbərsiz olduğu, sonradan məlumatının yarandığı mənasında deyildir.
Belə əqidə şiə nəzərinə görə batildir. Çünki Allahın xilqətdən öncə və sonra elm sahibi
.olduğunu bilirlər
Bəda məfhum Quran və İslamda mövcutdur ki, şiənin ona etiqadı vardır. Çünki həyat
.və nübuvvət məsələsinin mühüm hissəsi buna əsaslanmışdır
:Bəda məsələsinə aid olan ayələr bunlardır
(1){نﻮﺒﺴﮑﯾ اﻮﻧﺎﮐ ﺎﻤﺑ ﻢﻫﺎﻧﺬﺧﺎﻓ اﻮﺑﺬﮐ ﻦﮐ_لو ضرﻻاو ءﺎﻤﺴﻟا ﻦﻣ تﺎﮐﺮﺑ ﻢﻬﯿﻠﻋ ﺎﻨﺤﺘﻔﻟ اﻮﻘﺗاو اﻮﻨﻣآ یﺮﻘﻟا ﻞﻫا نا ﻮﻟو}
Əgər o məmləkətlərin əhalisi iman gətirib çəkinsəydilər, sözsüz ki, onların başlarına“
göydən və yerdən bərəkət yağdırardıq. Lakin onlar yalançı hesab etdilər, biz də onları
**********
.Əraf surəsinin, 96 ayə . [1] -1

”qazandıqlarına görə məhv etdik
:Başqa bir ayədə, belə buyurulur
(1){سﺎﻨﻟا یﺪﯾا ﺖﺒﺴﮐ ﺎﻤﺑ ﺮﺤﺒﻟاو ﺮﺒﻟا ﯽﻓ دﺎﺴﻔﻟا ﺮﻬﻇ}
”.İnsanların öz əlləri iləetdikləri üzündən quruda və suda fəsad əmələ gələr“
:Ğafir (Momin) surəsinin, 60 ayəsində belə buyurulur
(2){ﻢﮑﻟ ﺐﺠﺘﺳا ﯽﻧﻮﻋدا ﻢﮑﺑر لﺎﻗو}
”!Rəbbiniz buyurdu: Mənə dua edin, Mən də sizin dualarınızı qəbul edim“
:Nuh surəsinin, 10, 11 ayələrində belə buyurulur
{ارﺎﻔﻏ نﺎﮐ ﻪﻧإ ﻢﮑﺑر اوﺮﻔﻐﺘﺳا ﺖﻠﻘﻓ} (3){ارارﺪﻣ ﻢﮑﯿﻠﻋ ءﺎﻤﺴﻟا ﻞﺳﺮﯾ}
Rəbbinizdən bağışlanmağınızı diləyin. Çünki O, çox bağışlayandır. O sizə göydən bol“
”.yağış göndərər
(4){ﺮﺸﻌﺑ ﺎﻫﺎﻨﻤﻤﺗاو ﻪﻠﯿﻟ ﻦﯿﺛﻼﺛ ﯽﺳﻮﻣ ﺎﻧﺪﻋا و}
Musa ilə otuz gecə barədə vədələşdik, sonra ona daha bir on gün əlavə etdik.“
”.Beləliklə onu təkmilləşdirdik
ﯽﻟإ ﻢﻫﺎ ﻨَـ ﻌﺘﻣو ﺎﯿﻧﺪـﻟا هﺎ ﯿَـ ﺤﻟا ﯽﻓ یﺰﺨﻟا باﺬ ﻋَـ ﻢﻬﻨﻋ ﺎﻨﻔ ﺸَـ ﮐ اﻮﻨﻣآ ﺎﻤﻟ ﺲﻧﻮ ُـﯾ مﻮ ﻗَـ ـﻻإ ﺎ ﻬَـ ﻧﺎﻤﯾإ ﺎ ﻬَـ ﻌﻔﻨﻓ ﺖﻨﻣآ ﻪﯾﺮﻗ ﺖﻧﺎ ﮐَـ ـﻻﻮﻠﻓ}
(5){ﻦﯿﺣ
Əzab gəlməkdə ikən Yunisin ümmətindən başqa iman gətirib imanı özlərinə fayda“
verə bilən bir məmləkət əhli vardırmı iman gətirən zaman onları dünyadakı rüsvayçılıq
”.əzabından qurtardıq və onlara bir müddət gün- güzəran verdik
(6){ﻢﮑﻧﺪﯾزﻻ ﻢﺗﺮﮑﺷ ﻦﺌﻟ}
”.Əgər şükr etsəniz, sizə- nemətimi- artıracağam”
(7){ﺐﺴﺘﺤﯾ ﻻ ﺚﯿﺣ ﻦﻣ ﻪ زﺮﯾو ﺎﺟﺮﺨﻣ ﻪﻟ ﻞﻌﺠﯾ ﷲا ﻖﺘﯾ ﻦﻣو}
Kimin Allaha təqvası olarsa, Allah ona bir çıxış yolu əta edər. Və ona gözləmədiyi“
”.yerdən ruzi verər
�
(8){ﻢﻬﺴﻔﻧﺎﺑ ﻣﺎ اوﺮﯿﻐﯾ ﯽﺘﺣ مﻮﻗ ی_ﻞﻋ ﺎﻬﻤﻌﻧا ﻪﻤﻌﻧ اﺮﯿﻐﻣ ﮏﯾ ﻢﻟ ﻪﻠﻟا نﺎﺑ ﮏﻟذ}
Bu ona görədir ki, bir tayfa özünə bəxş edilən neməti dəyişməyincə, Allah da ona əta“
”.etdiyi neməti dəyişən deyildir
**********
.Rum surəsinin, 41 ayə . [1] -1
.Ğafir ( Momin) surəsinin, 60 ayə . [2] -2
.Nuh surəsinin, 10, 11 ayələri . [3] -3
.Əraf surəsi, 142 ayə . [4] -4 .Yunus surəsi, 98 ayə . [5] -5
.İbrahim surəsinin 7 ayə . [6] -6
.Talaq surəsinin, 2, 3 ayə . [7] -7 .Ənfal surəsinin, 53 ayə . [8] -8

Şiə Allahın mütləq elm və qüdrətinə belə inanır. Bu mənada çoxlu sayda hədislər
.mövcutdur ki, buyurulur: Allaha şükr etmək insanın ömrünü uzadar
Allah təqva vasitəsilə o şəxsi çətinliklərdən xilas edər və ona güman etmədiyi yerdən ruzi verər, dua vasitəsilə istəklər qəbul olar, tövbə və iman xatirinə əzabı uzaqlaşdırar,
.nemətlərdən su istifadəyə görə onları bəndəlikdən uzaqlaşdırar
Əlbəttə sünni və şiə mənbələrində bu tip hədis və rəvayətlər mövcutdur. Əgər Bəda 
olmasaydı dini proqramların, dua, təvəkkül, tövbə, sədəqə, sileye rəhm, şükr, istiğfar
.və s izahı olmazdı. “ Bəda” yəni insan həyatında imanın işlərə təsiridir
Hər halda Allahın mütləq elminə və onun elminin bütün işlərdə əhatəsinə diqqət edərək Bəda məsələsini təfsir edə bilərik ya da bu sirr və həqiqəti tapa bilərik, hər halda Quran və hədislərə uyğun olaraq Bəda məsələsinə etiqadımız olmalıdır. Çünki,
bütün bu səbəb və şəraitlərinin yaranması əmrlə həyata keçir. Eyni halda digər bir iş onlara təsiri aradan aparır və yuxarıdakı deyilən əmrin həyata keçməsinə mane olur.
Bu şəraitdə o amillərin sübut və aydınlaşması və onların davam etməsi və onlara təsirin maneələri, bütün bunlar İlahi bəxtin nizam və tərtiblə həyata keçməsidir və “
Ummul Kitabda” qorunmaqdadır. Bu məsələ İnsanın ixtiyarı ilə əlaqədardır ki, Allahın iradə və təqdiri ilə həyata keçir. Yəni burada nə cəbr həyata keçir nə də təfviz, bəlkədə
.həqiqət onların ikisinin ortasındadır
(1).ﻦﯾﺮﻣﻻا ﻦﯿﺑ ﺮﻣا ﻞﺑ ﺾﯾﻮﻔﺗ ﻻو ﺮﺒﺟﻻ
Misal üçün Allah buyurmuşdur ki, atəş yandır və ya hər məxluq öz xüsusi yolunda inkişaf edərsə, amma mane önünə çıxarsa bu əmr həyata keçməyəcək, əlbəttə diqqət edilməlidir ki, maddi şəraitlərdə onların həyata keçməsinə mane olan şəraitdə hadisələrin səbəblərinin isbatı Bəda deyildir. Yalnız sədəqə, sileye rəhm və dua kim vəziyyətlərin yaranmasında və ya əmrin yaranması mümkün olmayanlara təsir
göstərərsə, bəşər onun varlıq və yoxluğunu mütləq zahiri səbəb bilməlidir. Bu
**********
.Bəharul Ənvar, c 4, s 197 . [1] -1

vəziyyətdə onun əksinə “Bəda” deyirlər. Halbu ki, zahirən birinci halın ikinci halla o qədər də fərqi yoxdur. Yalnız birinci məsələdə məhv və isbat mövzusunda hiss olunan işdir və əksəriyyət və ya hamı üçün dərk olunandır. Amma ikinci məsələ hiss olunan deyil. Buna görə əksəriyyət insanlar bunu dərk etməkdə acizdirlər. İkinci növ qeyb aləmi və Allahın varlığının təsir və mövcudluğuna daha çox dəlalət edir. Baxmayaraq
.ki, bütün işlər ondandır
Bəda həmin termindir ki, Allah təala Yəhudilərin batil əqidəsini rədd edərk, Maidə
.surəsinin, 64 ayəsində əla şəkildə bəyan etmişdir
(1){ءﺎﺸﯾ ﻒﯿﮐ ﻖﻔﻨﯾ نﺎﺘﻃﻮﺴﺒﻣ هاﺪﯾ ﻞﺑ اﻮﻟﺎﻗ ﺎﻤﺑ اﻮﻨﻌﻟو ﻢﻬﯾﺪﯾا ﺖﻠﻏ ﻪﻟﻮﻠﻐﻣ ﷲا ﺪﯾ دﻮﻬﯿﻟا ﺖﻟﺎﻗو}
Yəhudilər dedilər: “ Allahın əli bağlıdır!” Bu dedikləri sözə görə onların öz əlləri bağlandı“
”.və lənətə gəldilər. Xeyr allahın əlləri açıqdır. İstədiyi kimi lütf edər
Bəs Bədanın düzgün mənası həmin yəhudilərin bu düzgün olmayan etiqadlarının inkar edilməsidir ki, “Allahın işlərə yiyələnməkdə əlləri bağlıdır” deyirlər. Başqa sözlə Bəda
Allahın əllərinin açıq olması və mütləq qüdrətinin məhdud olmamasıdır, bir şərtlə ki,
.onun mütləq elmi ilə ziddiyyət təşkil etməsin
Başqa bir sözlə Bəda həqiqəti o mənadadır ki, həm Allahın mütləq elmi ilə həmahəng olsun və həm də Allahın zatı hər cür cahillikdən təmiz olsun və həmçinin Allahın qüdrətini məhdud edən batil etiqadlara sahib olmasın. Belə təsəvvür olunmalıdır ki,
hər bir əşya İlahi müqərrərat əsasında əmələ gəlir və bunun əsasında İlahi hadisə baş
.verir
Başqa sözlə İlahi təqdir odur ki, məsələn atəş yandırıcı xasiyyətə malik olmalıdır. Lakin bu hadisənin baş verməsi İlahi əlindədir və digər tərəfdən bir sıra qeybi səbəblər,
məsələn, təvəkkül, sədəqə və dua qeyri adi işlər maddidirlər və bunların öz xüsusi təsirləri vardır. Əməl mərhələsində onların hər biri maddi və mənəvi və ya zahiri və qeybi səbəbdən hansının qüvvətli olmasından asılı olaraq həyata keçir. Məsələn
hədislərdən məlum olduğu kimi Sileye rəhm insanın ömrü
**********
.Maidə surəsinin, 64 ayə . [1] -1

müqabilində olanlara qalib gəlir və onun  uzanmasına səbəb olur. Buna görə
,hədislərdə buyurulmuşdur ki
ءﻮﺴﻟا ﻪﺘﯿﻣ ﻊﻓﺪﺗ و ﺮﻤﻌﻟا ﯽﻓ ﺪﯾﺰﺗ ﻢﺣﺮﻟا ﻪﻠﺻ
”.Sileye rəhm ömrü uzadır və ölüm çətinliklərini bərtərəf edir“
Xülasə olaraq onu qeyd etmək istəyirəm ki, Bəda odur ki, onun səbəb və şəraiti maddi səbəblərə aid deyil, bəlkə maddi səbəblərlə yanaşı İlahi təqdirə uyğun olaraq bir sıra
.qeyri maddi səbəblərdir
Bu səbəbdən həm qeybi səbəblərə və İlahi iradəyə etiqadımız olmalıdır və
(1)نﺄﺷ ﯽﻓ ﻮﻫ مﻮﯾ ﻞﮐ
”.o hər gün bir işdədir“
və tədbir etmədə davamlılıq və ruzi, şəfa və hidayət etmədə Allahın istəyi olmadan
.təsir göstərmir. Əlbəttə biz bu işin bir- biri ilə əlaqəsinin dərk edə bilmərik
Burada Bəda məsələsində məhv etmədə əsas məqsəd bu təqdirin digər dəqdirlə məhvi nəzərdə tutulması mümkündür. Məsələnm xəstəliyin və şəfanın təsirlərinin məhvi ya dua yolu ilə ya da dərman yolu ilə Allahın istəyinə uyğun həyata keçir. Həmin xəstəliyin təsiri də İlahi iradə ilədir. Necə ki, insanın süqut etməsində maddi və zahiri səbəblər,  dənizdə boğularaq, maşın qəzasında və ya müəyyən hündürlükdən düşərək
həlak olmaq
.məsələlərdə olduğu kimi bu təsir mənəvi və qeybi aləmdə də mövcutdur 
Mümkündür ki, burada əsas təqdir mütləq olmasın və yalnız İlahi iradədən aslı olsun və Ümmül Kitabdan savayı bir təqdirat baş verməsin, yəni hər nə baş verirsə bu
.kitabda mövcuddur
Hər halda “ Bəda”- nın əqli və məntiqi mənası vardır. Bunun məchul və məxfi İlahi əmr olduğu demək deyil. Bəda məsələsinin bəyan edilməsində əsas məqsəd odur ki,
insanlar daim Allahı yadlarında saxlasınlar və bütün məsələlərdə ilahi səbəbə ehtiyac
hiss etsinlər və maddi şəraitin yaranmadığını görüb naümid olmasınlar, əlbəttə ki,
.allah təala digər tərəfdən yeni şəraitlər yaradacaqdır
**********
.Ər- rəhman  surəsi 29 ayə . [1] -1

Xülasə, yəni Yəhudiyyət kimi Allahı əli bağlı təsəvvür etməsinlər. Ali- İmran surəsinin,
.26 ayəsində deyilən, bu tovhidi həqiqətə etiqadları olsun
{ءﺎﺸﺗ ﻦﻣ لﺬﺗو ءﺎﺸﺗ ﻦﻣ ﺰ ُﻌﺗو ءﺎﺸﺗ ﻦﻤﻣ ﮏﻠﻤﻟا عﺰﻨﺗو ءﺎﺸﺗ ﻦﻣ ﮏﻠﻤﻟا ﯽﺗﺆﺗ ﮏﻠﻤﻟا ﮏﻟﺎﻣ ﻢﻬﻠﻟا ﻞﻗ}
(1){ﺮﯾﺪﻗ ءﯽﺷ ﻞﮐ ی_ﻞﻋ ﮏﻧإ ﺮﯿﺨﻟا کﺪﯿﺑ}
De: Ey mülkün sahibi olan Allah! Sən mülkü istədiyin şəxsə verər, istədiyin şəxsi“
yüksəldər və istədiyin şəxsi alçaldarsan. Xeyr yalnız sənin əlindədir. Həqiqətən sən hər
”!şeyə qadirsən
Üsul olaraq bu etiqada sahib olmayan heç bir insan tərbiyyət və mərifət aləmində inkişaf edib o uca mələkkuti məqama yetişə bilməz. Bu həqiqət insanın fitrəti ilə bağlıdır, və hətta Bəda məsələsini dildə inkar etsə belə öz vicdanı ilə bunu etiraf edir.
Buna görə təhlükəli anlarda Allahı onları dəf etmək üçün çağırırıq və Raziq, Şafi, Kafi,
Hafiz və s kimi gözəl adları Bəda məsələsinə etiqadla məna kəsb edirək istifadə olunur
:və necə ki, Qurani Kərib bu barədə Ənam surəsinin, 40 və 41 ayələrində belə buyurur
(2){نﻮﻋﺪﺗ هﺎﯾإ ﻞﺑ ﻦﯿﻗدﺎﺻ ﻢﺘﻨﮐ نإ نﻮﻋﺪﺗ ﷲا ﺮﯿﻏا ﻪﻋﺎﺴﻟا ﻢﮑﺘﺗا وا ﷲا باﺬﻋ ﻢﮐﺎﺗا نإ ﻢﮑﺘﯾارا ﻞﻗ}
De: Mənə deyə bilərsinizmi? Sizə Allahın əzabı gəlsə və ya qiyamət başınızın üstünü“
alsa, Allahdan başqasına dua edib yalvaracaqsınızmı?  Xeyr ona dua edib
”.yalvaracaqsınız
Allaha ibadətdə və diqqətdə Bəda məsələsinə etiqad əhəmiyyət kəsb etiyinə uyğun
:olaraq, rəvayətlərdə qeyd olunmuşdur
(3)ءاﺪﺒﻟا ﻞﺜﻣ ءﯽﺸﺑ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻣﺎ
”.Allah Bəda ya etiqad kimi heç bir şeyi pərəstiş şərti qərarar verməmişdir“
Bu mübahisənin xülasəsi budur ki, Bəda məsələsi hər cür təfsir olunursa- olusun Allahın mütləq elmi ilə ziddiyyəti yoxdur. Yəni O bütün şeylərdən bilikli olduğu kimi
.bütün şeylərdən də qüdrətlidir
:Bəda məsələsində iki şübhə bəyan olunur
Birinci şübhə: Bu şübhə cəbr etiqadında olanlar tərəfindən
**********
.Ali- İmran surəsi, 26 ayə . [1] -1 .Ənam surəsi, 40 və 41 ayə . [2] -2 .Bəharul Ənvar, c 4, s 107, h 19 . [3] -3

olunur ki, deyirlər: Allahın elmi bir şeyə aid olduğu zaman, məlumu elmdən
gözləməmək mümkün deyil. Buna görə əgər fikr
(1)نﺄﺸﻟا ﯽﻓ ﻮﻫ مﻮﯾ ﻞﮐ
O hər gün işdədir” bu olarsa ki, onda hər gün və hər an onun elminin aid olduğu şeylər“
baş verir, bütün fellər ondandır və onun elmindən kənarda heç bir şey baş vermir və onun felindən kənarda heç bir şey mümkün deyil. Buna görə onun fellərinin elmi ilə həyata keçirdikləri vacib olacaq. Buna görə əgər bir iş ondan törənmirsə onda bu onun cahilliyinə dəlalət edəcək. Halbu ki, Allahın zatı bütün cahil və nöqsanlardan uzaqdır.
.Burada bu şübhə Allahın və hətta bəndələrinin məcburuyyətini bəyan edir
Əlbəttə bu şübhə vicdana müraciət etməklə rədd edilir. Çünki hər kəs özünü aşkar və-
aydın şəkildə öz işlərində muxtar görür və bu şübhələr həqiqətdə bədihiyyatda olan
.şübhələrdir, elə bil ki, atəşin yandırıcı və ya istilik verici olmasında tərəddüd edir Bu şübhəyə digər cavab odur ki: Birincisi, bu şübhəni fərz olaraq qəbul etsək, Bəda
məsələsinin məhv və isbatını rədd etmir. Buna görə cəbrə və ixtiyarın yoxluğuna etiqad, məhv və isbat da İlahi fellərdəndir nəticədə əmr digər fellər kimi cəbr və ya
.ixtiyarən baş verəcək
Başqa sözlə cəbriyyətə etiqad məhv və isbatı inkar edə bilməz, yalnız onu deyə bilər ki,
.məhv və isbatın hər ikisi İlahi fellərdir ki, onların baş verməsi mütləqdir
İkincisi, Bu şübhəyə doğru cavab budur ki, məhv və isbat hər ikisi İlahi ixtiyari fellərdir ki, digər fellər kimi həyata keçir və Allahın elmi onun ixtiyari cəhəttən həyata keçməsi ilə zidd ola bilməz. Buna görə o onun məfhumu məlumda elmin təsirinin lüzumluluğudur və bu qeyri mümkündür və bəndələrinin felləri həmçinin Allah bəndələrindən hasil olan fellərə alimdir və belə elm bəndənin ixtiyarını inkar etmir.
:Burada böyük yazışı və filosof Tusi Xəyyama cavabında belə buyurur
Elm əzəli səbəb üsyan dedilər
Ağıllının yanında cəhl idi
**********
.Ər- rəhman surəsi, ayə 29 . [1] -1

Bu cavab ona işarə edir ki, elm muxtar şəxslərdən işin ixtiyari şəkildə görülməsinə
.zərər yetirmir
İkinci şübhə: Peyğəmbər və Nəbilərin, xüsusilə Həzrət Rəsul Allah (s)- ın və Məsum İmamların gələcək qeybi işlərdən xəbərləri və onlarda Bədanın mümkünlüyü, necə təfsir və izah oluna bilər, yəni bütün bu hadisələrə baxmayaraq onlar verdikləri
?xəbərin Bəda olmasını mülahizə etmədən, qəti şəkildə bəyan etmişlər
Cavab: Bədanın bir hadisədə əmələ gəlməsi o demək deyildir ki, bütün hadisələrdə Bəda mövcutdur. Buna görə o böyük şəxsiyyətlər ki, öz elmlərini İlahidən götürmüşlər,
bu onu göstərir ki, Bəda baş vermir və ya Bədanın baş verə bilməsi ilə ziddiyyət təşkil
.etmir
Əgər şübhə bəzi rəvayətlərə uyğun olaraq bəzi Peyğəmbər və Məsum İmamların xəbərlərinin baş verməməsini və onun səbəbinin Bəda olduğunu qeyd etsələr, bu onların peyğəmbərlik və vilayət məqamını sual altına alır və onlar yalançılıqda
müttəhəm olunur. Əlavə olaraq Nəbi və Vəli Bədanın baş verməsində alimdir ya da deyildir. Amma məlumdur ki, birinci şübhəsizdir. Baş verməyən hadisədən xəbər, .xəbər verənin yalançılığına dəlalət edir. Bu da Peyğəmbərlərin məqamından uzaqdır İkinci halda həmçinin Bədanın baş verməsi ehtimalı da həmçinin əgər xəbər doğru olsa belə Bəda mütləqdir, onda Nübuvvət və İmamət məqamı üçün bu o qədət də
.doğru deyil
Cavab: Əvvəla, Mötəbər xəbərlərə əsasən Peyğəmbərlər və İmamlar tərəfindən gələcək qeybdən verilən xəbərlər Allah tərəfindən əta olunmuşdur və bunda Bədanın olması mümkün deyildir. Məsələn Əmmarın bir qrup zalimlər tərəfindən öldürülməsi,
Əmirəl Möminin (ə)- ın şəhadəti və İmam Hüseyn (ə)- ın və s İmamların şəhadət və Fatimeye Zəhra (ə)- ın ilk mənimlə görüşən şəxs olacağı və İslam dininin dünyaya yayılacağı və Həzrət Mehdi (ə)- ın zühur edəcəyi xəbəri, Peyğəmbər (s) tərəfindən verilmişdir və bunda başqa Əmirəl Möminin (ə)- ın əhl- sünnət kitablarında nəql
olunduğu bir çox
qeyb xəbərləri mövcutdur. Bu xəbərlər Bədanı qəbul edə bilməzlər. Əgər belə olsaydı
.onlar bunu xəbər verməzdilər
Onların qeyb xəbərlərində Bədanın olması xəbəri çox nadirdir ya da sənədi zəifdir və yaxud da onların dəlilləri kifayətli deyil. Əbu Həmzənin nəql etdiyi rəvayət kimi bunun
 .sənədi çox zəf və dəlilləri kamil deyildir
Əgər bu barədə doğru rəvayətlər olsa belə həzrət Əmirəl Möminin Əli (ə)- dan Ömər Bin Həməqin nəql etdiyinə görə buyurur: Həzrət Əmirəl Möminin qilinc zərbəsi ilə yaralandığı vaxt onun hüzuruna getdim, Həzrət buyurdu: Ey! Ömər mən sizdən
.ayrılacağam, yetmişinci ilə qədər bəlalar baş verəcək, bu cümləni üç dəvə təkrar etdi Mən söylədim, Ya Əmirəl Möminin buyurduz ki, yetmişinci ilə qədər bəlalar olacaq,
?ondan sonra həll olacaq
.Buyurdu: Bəli, hər çətinlik və bəladan sonra rahatlıq və həll olur
Allah təala Rəd surəsinin 39 ayəsində belə buyurur: “ Allah istədiyi şeyi məhv istədiyi
”(şeyi də sabit saxlayar və Kitabın əsli onun yanındadır. ( lövhi- məhfuz
Bu rəvayət İmam Zaman (ə)- ın zühur və qiyamında xəbər vermir. Bir İlahi sünnətdən xəbər verir ki, İnşirah surəsində buyurulur: “Hər çətinlikdən sonra rahatlıq vardır.”
Həmçinin bu açılış həll olması o zaman baş verəcək ki, Bəda baş verməsin, əlavə
olaraq Həzrət Rəd surəsinin, 39 ayəsini buyurmaqla
(2),(1){بﺎﺘﮑﻟا ما هﺪﻨﻋو ﺖﺒﺜﯾو ءﺎﺸﯾ ﻣﺎ ﻪﻠﻟا ﻮﺤﻤﯾ}
Allah istədiyi şeyi məhv edər istədiyi şeyi sabit edər və Kitabın əsli onun yanındadır.”“
həqiqəti çatdırmaq istəyir və bu əmr mütləq yəqin deyil. Qalmışdır ki, Bəda baş versin
.və bu şəraitin yaranmasına mane olsun
Daha çox məlumat üçün Ayətullah Safi Gülpayiqaninin “ Sirril Bəda “ kitabına və bu
.mövzuda olan digər çoxlu sayda kitablara müraciət edə bilərsiz
**********
.Həzrət Rəd surəsinin, 39 ayə . [1] -1
Təfsiril Əyyaşi, Əbi Nəzr Mühəmməd Bin Məsud Bin Əyyaş, cild 2, səh 217, hədis . [2] -2

 

RİCƏTƏ ETİQADIN MƏHDƏVİYYƏTƏ İNAMLA ƏLAQƏSİ.30
:OTUZUNCU SUAL
Rəvayətlərə əsasən Axiril Zamanda bir çox Məsum İmamlar və bəzi dünyadan köçənlər dünyaya qayıdacaqlar. Həzrət Mehdi (ə)- ın qeybət və zühuruna etiqadın ricətə inamla həmahəngliyi varmı, başqa sözlə qeybət və zühura etiqadın əsası ricətə və qiyamətdən öncə baş verəcək hadisələrə şamil edilə bilərmi, ya ricət əqidəsi
  ?müstəqil və ayrıdır
:CAVAB
Mehdi zühuruna və Əhli- Beyt və Fatimə (ə)- ın övladlarının xilaskar olması əqidəsi müsəlmanların ümumi və ictimai etiqadıdır və şiəyə məxsus deyildir. Baxmayaraq ki,
şiə onun özünü onlara qohum kimi təqdim edir. Amma bu əqidənin əsası ümumi etiqatdir ki, keçmiş dinlərdə də həmçinin Tövrat və Zəburda buna işarə edilmişdir və on iki imamlı şiə məzhəbinə görə onsuz bu hadisə kamil deyildir və əməllərin qəbulu
onun qəbulu ilə mümkündür və əgər buna və Mehdi (ə)- ın İmamətliyinə etiqadı olmadığı halda dünyasını dəyişərsə cahiliyyətdə ölmüş kim hesab olunur. Burada aydın
(olur ki, bu etiqad çox təsirə malikdir və böyük əhəmiyyət kəsb edir.(1
**********
.Bəharul Ənvar, cild 8, səh 368, Əllamə Məclisinin bəyanlarından . [1] -1

Ricət məsələsinə etiqad Quran və hədislərlə əlaqədardır.Amma qeybət və Mehdəviyyətə etiqad onsuz da bəyan edilir. Buna görə Mehdəviyyət və qeyubət məsələsi müxtəlif kitablarda ricət məsələsindən ayrıcana da bəyan edilmişdir.Bununla bərabər qeyd etmək lazımdır ki, ricət və dünyadan köçənlərin geri qayıtması məsələsinin mahiyyətcə İslamıdir. Bu keçmiş zamanlarda  hadisələrin baş verməsi müxtəlif Quran ayələri ilə isbat olunmuşdur. Belə olduğu halda Axirul Zamanda bu
.hadisənin baş verməsi inkar oluna bilməz
(1).هﻮﻤﺘﻠﺧ ﺪﻟ ﺐﺿ ﺮﺠﺣ ﻞﺧد ﻢﻫﺪﺣا نا ﻮﻟ ﯽﺘﺣ هﺬﻘﻟﺎﺑ هﺬﻘﻟا و ﻞﻌﻨﻟﺎﺑ ﻞﻌﻨﻟا وﺬﺣ ﻢﮑﻠﺒﻗ نﺎﮐ ﻦﻣ ﻞﺒﺳ ﻦﮑﻠﺴﺘﻟ
Əhli- sünnətdən nəql edilən bir məşhur rəvayətə əsasən keçmiş zamanlarda ölmüş insanların geri qayıtmış hadisəsi mövcutdur və onlar onlar bu ümmət üçün bu
.hadisənin baş verə biləcəyini qəbul etməlidirlər
Bu rəvayətə əsasən qeyri şiənin bu hadisənin baş verməsini inkar etməsi düzgün
.deyildir
Sonda- keçmiş zamanlarda baş vermiş bu hadisənin timsalında bu ümmət üçün də
:ricətin baş verəcəyinə  dəlalət edən ayələrdən birini nümunə gətiririk
(2){نﻮﻋزﻮﯾ ﻢﻬﻓ ﺎﻨﺗﺎﯾﺂﺑ بﺬﮑﯾ ﻦﻤﻣ ﺎﺟﻮﻓ ﻪﻣا ﻞﮐ ﻦﻣ ﺮﺸﺤﻧ مﻮﯾو}
Hər ümmətdən ayələrimizi təkzib edənləri dəstə- dəstə yığdığımız o günü xatırlayın,“
”.onları bir yerə cəmləyəcəyik ki, (məşhərdə) bir- birlərinə birləşsinlər
Bu ayə o günə dəlalət edir ki, Quran ayələrini təkzib etmiş hər bir ümmətdən qruplar
.məşhur olarlar ki, dəqiqən bu gün qiyamət günü deyidir SON                                                                                                        
**********
.Bəharul Ənvar, cild 21, səh 257 . [1] -1
.Nəml surəsi, 83 ayə . [2] -2

 

 

 

AYƏTULLAHUL- ÜZMA LÜTFULLAH SAFİ GÜLPAYQANİNİN ÇAP OLUNMUŞ ƏSƏRLƏRİ
ƏRƏB DİLİNDƏ
.İtrət və Quran 1.
(Əd-dür-rül mənzud fi əhkamel hudud. (üç cilddə 2.
.Nətayec-ül-Əfkar fi nəcasət-ul-kuffar 3.
.Əs-siyam və şəhru Rəməzan-ul-mubarək 4.
.Məə- müəllem-ul-əxlaq fi səfəhat-ul- məkasib 5.
.Muqtətiffat bəqiyyət-us-sələf 6.
.Surət-un-mucizətun min həyatel mərcə- el kəbir- us seyyid Əlqolpayqani 7.
.Həyate -Ayətullah, Ayətullah-il- Cəhromi 8.
.Məə muqəddəs- il Ərdəbili fi məsael min- əl fiqh 9.
Muqəddəs- ul Ərdəbili əzva- un əla həyatihi və şəxsiyyətihi 10.
Səlatul cuməti fi ğeybət- il höccəti 11.
FARS DİLİNDƏ
(Asiman sirləri (Hədid surəsinin təfsiri 12.
(İslamın əxlaq sistemi (Hücurat surəsinin təfsiri 13.
(Quranda insan təcəllası (İnsan surəsinin təfsiri 14.
Quranın nüfuz və təsirindən nümunələr 15.
Quran vasitəsilə Quranı tanımaq 16.
Quranda Allah bəndələrinin siması 17
Quranda bəyənilmiş xarakterlər 18.
Quran və düşüncələrin hidayəti 19.
Zalımların Quranla mübarizəsi 20.
Quran cazibədarığı 21.
Nəhcülbəlağədə Quran siması 22.

İslam dünyası və Təhrif məsələsi 1.
(Rəhmət qapısı (Peyğəmbərin şəbaniyyə xütbəsinin təhlili 2.
(Pəhrizkarların siması (Müttəqin xütbəsinin izahı 3.
Bəsrə valisinə Əli (ə) ın tapşırığı 4.
İdeal dövlətə doğru 5.
Şəhadət yatağında həyat şüası 6.
Qədir çeşməsindən bir damla 7.
Məhdi (ə.c) ın üləma və təqlid mərcələrinə inayətləri 8.
Məhdi Məsihin müqtədası 9.
İmam Zamanın unudulmuş hüququ 10.
Zəhra məhdisinin xatirəsi ilə 11.
Günəş səhifəsi 12.
Şeyx Mofidin baxışı 13.
Orucluq ayini 14.
Ramazan xəbəri 15.
Səhifeye Səccadiyyədə Ramazan siması 16.
Qədr gecələrinin sirləri 17.
Şəhadətin qırmızı xətti 18.
İnsani və köklü dəyərlər 19.
Azan, asiman nəğməsi 20
Qayıdış səsi 21.
Zeynəbin xütbəsində Əli (ə) şücaətinin təkrarı 22.
Zeynəb Bəni haşimin ağıllısı 23.
Rəbəzə şəhidi, Əbuzər ğəffari 24.
Müqəddəs Ərdəbili 25.
(Təsisedici Ayətullah (Hacı şeyx Əbdülkərim Hayiri 26.
Mərcələrin şeyxi Ayətullah – üzma Hayiridən xatirələr 27.
(Fəqihlik göyünün günəşi (Ayətullah Qolpayqani 28.
Cihad və ictihad yolunda Allaha doğru hicrət edən 29.
Pakların sülaləsi 30.
(Aşiqlərin zümzüməsi (İftitah duasının təfsiri 31.
Quran və rəvayətlərdə Övliyaullah 32.
.Quranda nümunəvi qız və oğlanlar