MƏHDƏVİYYƏT DİALOQU
:Müəllif
Safi Gülpayqani
:Çap nəşriyyat
əl-Mustafa (s) Beynəlxalq Tərcümə və Nəşr
mərkəzi
:Digital nəşriyyat
İsfəhan Qaimiyyə adına komputer araşdırmalar
mərkəzi
MƏHDƏVİYYƏT DİALOQU
KİTAB HAQQINDA
Kitabın ADı: MƏHDƏVİYYƏT DİALOQU
Müəllif: Safi Gülpayqani
Tərcümə edən: Ələddin Məlikov
REDAKTOR: E. Rəhimli
ÇAP TARIXI: 2011
NAşIR: Beynəlxalq əl-Mustafa (s) Nəşr və Tərcümə Mərkəzi
ÇAPXANA: Tövhid, Qum
ÇAP NöVBəSI: Birinci
TIRAJ: 1000
.Kitabın bütün hüquqları naşirə məxsusdur©
:SATış MəRKəZI
İran, Qum, Şühəda meydanı, Höccətiyyə prospekti, Beynəlxalq əl-Mustafa(s) Nəşr və
Tərcümə Mərkəzi. Telfaks: +98 251 7730517
İran, Qum, Məhəmməd Əmin (s) prospekti, Caməətül-ülumun kənarı, Beynəlxalq əl-
Mustafa(s) Nəşr və Tərcümə Mərkəzinin satış şöbəsi Tel/Faks:
+98251 2133106 / +98251 2133146
www.miup.ir
www.eshop.miup.ir
E-mail: Admin@miup.ir
Root@miup.ir
İŞARƏ
ﻢﯿﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا ﻢﺴﺑ
BİSMİLLAHİR-RƏHMANİR-RƏHİM
TəDQIQAT şöBəSI
MƏHDƏVİYYƏT DİALOQU Həzrəti Ayətullah – üzma
SAFİ GÜLPAYQANİ
:Çevirən
ƏLƏDDİN MƏLİKOV
NAŞİRDƏN
Hər hansı inkişaf mərhələsini keçən elmi-tədqiqi bir iş ilkin olaraq yazıçının ilham zəmisinə səpdiyi sorğu-suallarla başlayıb, müəyyən zamanda verdiyi səmərə ilə yekunlaşır. Əlbəttə, bu işin sonu yox, yeni-yeni fəaliyyətlər üçün ümid və təşəbbüs deməkdir. Belə ki, əldə olunan hər bir səmərəli qazancın məhsuldarlığı həmişə onun artımı üçün şərait yaradır. Demək, zaman keçdikcə elm, bilik, hünər əhli onun
.toxumlarını becərib-yetişdirir, daim elm və mədəniyyətin cərəyanını təmin edir Fasilə və hüdudları həddən artıq azaldan son müasir zamanımız coşqun tufan kimi,
maraqlanan hər şəxsin qarşısına qalaq-qalaq məlumatı sovurub gətirir, mədəniyyətin yeni bir mərhələsinə qapı açır. Hər halda onun normal inkişafında, şübhəsiz, düzgün
.təsəvvür və istiqamət həlledici rola malikdir
Beynəlxalq əl-Mustəfa (s) Universiteti ümumdünyəvi rolu, dini hövzələr arasında xüsusi yeri və yetdik kadr imkanına malik olduğunu nəzərə alaraq, artıq, elmi təhqiqat
və tədqiqatlar üçün geniş şərait yaratmağı qarşısına qəti məqsəd qoymuşdur. Bununla əlaqədar Beynəlxalq əl-Mustəfa (s) Universitetinin tədqiqat şöbəsi fundamental proqramın təşkili, mövcud avadanlığın düzgün təmini və dini sahələrdə araşdırma
aparmaq istəyənlərin cəlb olunmasını özünün ən
mühüm vəzifələrindən bilir. Ümid edirik ki, elmi-təhqiqi işlərə qarşı maraq və dirçəlişlərə zəmin yaratmaq və potensial imkanları inkişaf etdirməklə dünyanın hər bir
!guşəsində dini mədəniyyətin çiçəklənməsinin şahidi olaq
(Beynəlxalq əl-Mustafa(s Nəşr və Tərcümə Mərkəzi
MÜNDƏRİCAT
[ÖN SÖZ.. 11 [1
[MÜƏLLİFİN ÖN SÖZÜ.. 15 [2 [BIRINCI BÖLÜM: [3]ŞİƏLİK [4
[Şiəliyin yaranmasında tarixi amillərin təsirsizliyi 23 [6 .[5 ]1
[Şiə və silahlı qiyam... 37 [8 .[7 ]2
[İmam Sadiq (ə) və şiə məzhəbi 41 [10 .[9 ]3 [İmam Sadiq (ə)- dan öncə. 43 [12 .[11 ]4 [Şiə təfəkkürünün elmiliyi 45 [14 .[13 ]5
[Zəmanənin qəsbkar hökumdarları müqabilində şiənin mövqeyi 49 [16 .[15 ]6
[Şiəliyə ğolovv töhməti 51 [18 .[17 ]7 [Mötəzilə ilə şiənin əlaqəsi 55 [20 .[19 ]8
[İKINCI BÖLÜM [21]: İMAMƏT [22
[İmam (ə)-ların seçilməsinin sirri 59 [24 .[23 ]9
[Allah təbarük və təalanın elmi və Məsumların qeyb elmləri 65 [26 .[25 ]10
[Məsum İmamların əməliyyatlarının gözəlliyi 67 [28 .[27 ]11
[İmamın rəhbərliyinin təsir dairəsi 69 [30 .[29 ]12
[Şiə İmamlarının sayı 73 [32 .[31 ]13
[İmam (ə)- ın müəyyən edilməsində ağıl ya xəbərin.... 77 [34 .[33 ]14
[ÜÇÜNCÜ BÖLÜM [35]: MƏHDƏVİYYƏT [36
[İmamət və Həzrət Mehdi (ə) – ın zühuruna etiqadın əsas mənbələri 83 [38 .[37 ]15
[Quran və Mehdəviyyət 87 [40 .[39 ]16
[Mehdi və xilaskarın zühuruna və mütəməhidlərin... 91 [42 .[41 ]17 [Dini düşüncələrə ictimayi, siyasi və iqtisadi amillərin təsiri 93 [44 .[43 ]18
[Məna və istilahi cəhətdən Mehdi 97 [46 .[45 ]19
[Həzrət Mehdi (ə) –ın anadan olmasında tarixi ixtilaflar. 99 [48 .[47 ]20
İmam Həsən Əsgəri (ə)- ın şəhadətindən sonra Həzrət Sahibul Əmrin . [49] 21
[imamətliyinə şiəliyin nəzərinin yekdilliyi 101 [50
[On ikinci İmamın ləqəbləri 103 [52 .[51 ]22
[Qaim ləqəbi 105 [54 .[53 ]23
[Qeybətin iki növü. 113 [56 .[55 ]24
[İmam Zaman (ə)- ın möcüzəli anadan oluşu. 117 [58 .[57 ]25
[Zühurun gecikməsi ilə şəraitin yaranmasının fəlsəfəsi 119 [60 .[59 ]26
[Qeybət dövrünün müddəti və çətin sınaqlar. 121 [62 .[61 ]27 [Lütfün qayda- qanunu və qaib İmamın İmamlığı 125 [64 .[63 ]28
[Bəda məsələsi və Əbi Həmzənin hədisi 129 [66 .[65 ]29
[Ricətə etiqadın Məhdəviyyətə inamla əlaqəsi 141 [68 .[67 ]30 [Ayətullahul- üzma Lütfullah Safi Gülpayqaninin... 143 [69
[Ayətullahul- üzma Lütfullah Safi Gülpayqaninin... 143 [69
MÜTƏRCİMDƏN
Elmin inkişaf və məlumatların partlayışı əsrində kütlənin bütünlüklə bu elmlərə və məlumatlara tam agahlığı yoxdur. İnsanlar özlərinin fərdi və ictimayı xüsusiyyətlərinə uyğun və həmçinin zaman və məkan mövqelərinə münasib şəkildə çalışırlar. Onlar sadəcə yaşayışın gündəlik ehtiyaclarını ödəmək üçün lazım olan bilgiləri və
.məlumatları əldə etmək istəyirlər
Dini elmlərdə bu qaydadan istisna olunmur. Məhdişünaslıq elminin bütün bölümlərini və böyük alimlərin söylədiklərini mənimsəmək, baxmayaraq ki, bu sahənin mütəxəssisləri üçün qeyri mümkün deyil, lakin kütlə üçün nə lazımdır və nə mümkün.
Məhz buna əsaslanaraq deyirlər: "Hər müsəlmana vacibdir adətən ehtiyacı olduğu
."məsələləri öyrənsin
Qarşınızda olan kitab Məhdəviyyət dialoqu adlanır. Bu kitab kütlənin və elmsevərlərin
.asanlıqla şəri hökümləri kəsb etməsinə əsaslanaraq tənzim edilmişdir
Bu kitabdan ümumi kütlənin səmərəli istifadə etməsi üçün çalışmışıq tərcüməni aydın,
.müxtəsər və terminlərdən uzaq şəkildə tənzimləyək
.Uca Tanrıdan bu toplunun silsiləvi şəkildə, davamlı surətdə çap olmasını diləyirik
.Əziz oxucuların təklif və fikirləri bu toplunun daha da intensiv olmasına səbəb olacaq
ÖN SÖZ
�EY SAHİBİ- ƏZZƏMAN ƏDRİKNİ�
Allah– təalə bütün xəlq olunmuşları “Həzrət Məhdi (ə) itaət etməyə ” çağırmışdır.
Çünki, ona itaət “peyğəmbərə itaət”- dir. Peyğəmbərə itaət isə “Aləmlərin rəbbi olan
.Allaha itaət”- dir. Allah bütün aləmi özünə ibadət və itaət üçün yaratdı
{نوﺪﺒﻌﯿﻟ ﻻإ ﺲﻧﻹاو ﻦﺠﻟا ﺖﻘﻠﺧ ﺎﻣو}
(Mən cin və bəşəri özümə ibadət etmək üçün yaratdım.”(1“
Mehdi (ə)-a itaət üçün insanların ürəklərində onun vilayəti və məhəbbəti olmalıdır,
.onun məhəbbətini qazanmaq üçün isə onu tanımaq lazımdır
Məhdi (ə)- ı tanımadan onun məhəbbəti qəlblərdə oturmur, onun məhəbbəti olmadan ona itaət etmək lazımi dərəcədə formalaşmır. Ona tabe olmadan “dindarlıq” həyata keçmir və dindar olmadan yoldan azma, zəlalət və zülmətdə qalmaq qətiləşir. Bunu
:necə ki, duada bizlərə öyrədilir
(2)ﯽﻨﯾد ﻦﻋ ﺖ ﻠﺿ ﮏﺘﺠﺣ ﯽﻨﻓﺮﻌﺗ ﻢﻟ نا ﮏﻧﺈﻓ ﮏﺘﺠﺣ ﯽﻨﻓﺮﻋ ﻢﻬﻠﻟا
Allahım sən öz höccətini mənə tanıtdır, əgər sən öz höccətini mənə tanıtdırmasan,
.mən din yolundan azaram
:Buyurdular
ﺮﻔﮐ ﺪﻘﻓ یﺪﻬﻤﻟا ﺮﮑﻧا ﻦﻣ
.Hər kəs Mehdi (ə)-ı inkar edərsə, kafir olmuşdur
səh:11
**********
.Zariyat surəsi, 51, 56 ayə . [1] -1 .Kafi, cild 1, səh 337, hədis 5 . [2] -2
:Buyurdular
(1)ﻪﺘﻋﺎﻃ ﻢﻬﯿﻠﻋ ﺐﺠﺗ یﺬﻟا ﻢﻬﻣﺎﻣإ نﺎﻣز ﻞﮐ ﻞﻫأ ﻪﻓﺮﻌﻣ
.Hər kəs öz zamanəsinin İmamını tanımadan ölərsə, cahiliyyətdə ölən insanlar kimidir Elə bu səbəbdəndir ki, İslam dini həmin təşəyyoh – dinin ardınca getməkdən ibarət deyil və İmamət əsasında din əmrlərinin ardınca getmək, həmin İlahi hakimiyyətdir-
məna tapmır və Peyğəmbərdən sonra İmamlara və onların rəhbərliyinə etiqad,
.dünyaya yayılan Mehdəviyyətin qəbulunda nizam-intizam tapır
.Təşəyyoh həqiqi xalis Mühəmməd islamından başqa bir şey deyil
.İmamət əziz İslam Peyğəmbərinin risalətinin davamlılığından başqa bir şey deyildir Məhdəviyyət, qeyb dövründə İmamın həyat və axtarışlarından və zühur əsrində isə
.tovhid və ədalətin dünyəvi hakimiyyətindən başqa bir şey deyildir
Elə bu baxışdır ki, İslamın düşmənləri bütün tarix boyu şiəlik, İmamət və Mehdəviyyətin məhv edilməsi üçün müxtəlif hiylə və intriqa proqramları həyata
.keçirmişlər
Daim küfr və nifaq ardıcıllarının fəaliyyətləri üçün şərait yaranaraq, şiə yolunun ardıcıllarını təzyiq altında saxlamışlar. Xilafətlərini gücləndirmək və özlərinin qeyri islami hərəkətlərini izahlandırmaq üçün müsəlman görnüşlü hakimlər, İmamət mövzusuna şübhələr daxil edərək, mübariz insanları əzmək və sülh insanlarını naümid
.etmək üçün Mehdəviyyətin əslini inkar etdilər
Buna baxmayaraq təkcə şiənin mahiyyəti, İmamətin zənginliyi və Mehdəviyyətə inam olmuşdur ki, Peyğəmbərin doğru sünnətini saxlamış və Quran təlimlərini və gələcəyi
.təmin edən vilayət maarifinin inkişafını təmin etmişdir
Bu kitab ən qiymətli kitablardan biridir ki, qiymətli Ustad və yazıçı Həzrət Ayətullahül- ,”Üzma Safi Gülpayiqani tərəfindən təlif olunmuşdur. Bu kitab üç əsas mövzuda – “Şiə
**********
.Baharul ənvar, cild 8, səh 368, hədis 41 . [1] -1
İmamət” və “Məhdəviyyət” sual - cavab metodu ilə ən təsirli nəşrlərdən biridir və bu“
.kitabda mövcud şübhələrə ən qısa və müxtəsər şəkildə cavab verilmişdir
MÜQƏDDƏS CƏMKƏRAN MƏSCİDİNİN
NƏŞRİYYAT BÖLMƏSİNİN MÜDİRİ
HÜSEYN ƏHMƏDİ
MÜƏLLİFİN ÖN SÖZÜ
Bu kitab əziz oxuculara İmamət, ümmətin rəhbəri və Məhdəviyyətə etiqad və Həzrət Mehdi sahibil əmrin zühuru mövzularının izahlı sual- cavab şəkilində təqdim
.olunmuşdur
Ümidvaram, onun fəzilətlərini əks etdirməkdə zəif, möhtac və gücsüz olan kitabı dövranın Ağası və sığınacaq yeri olan Əsrin Sahibi İmam Zaman (ə) və yaxşıların
.rəhbəri bu şərəfi bizlərdən qəbul edər
Həzrət Ayətullahül- Üzma Safi Gülpayiqaninin maarif radiyosu və müqəddəs_
_Cəmkəran məscidi nəşriyyatının müdir və işçiləri ilə görüşündən bəyanatlar
Mən əvvəla, bütün əziz və alicənab insanları bu yolda uğurla xidmət göstərdiklərinə görə təbrik və ehtiramımı sizlərə təqdim edirəm və inanıram ki, sizin həyata keçirtdiyiniz proqramlar və Əhli- Beyt (ə) maarifinə marağınız, xüsusiylə Həzrət Vəli Əsr (ə)- a sonsuzdur. İnşəallah Ağanın xüsusi inayətinə səbəb olaraq bundan da əla səviyyədə Həzrətin əmrlərini insanların gündəlik həyat və imanlarında istifadə
:ediləcəkdir, necə ki, özü bu barədə belə buyurur
ﻪﯿﻠﻫﺎﺟ ﻪﺘﯿﻣ تﺎﻣ ﻪﻧﺎﻣز مﺎﻣإ فﺮﻌﯾ ﻢﻟو تﺎﻣ ﻦﻣ
Buna görə əgər biz insanların dini həyatlarını qorumaq istəyiriksə, bizim zamanımızda ən mühüm məsələlərdən biri insanları onun mübarək vücudu və onun barəsində olan xəbər, hədis, məqam, möcüzə, faydaları, kəramət və bərəkəti ilə məlumatlandıraq və bəşəriyyəti gələcəyə ümidləndirək və bəşəriyyət üçün gündən- günə artan heyrət
insanların öz həyatlarını mənasız və püç hesab etmələrinə səbəb olur, buna görə
.cəmiyyətə ruh və can veriniz
Bu məsələ çox mühümdür. Bizim cəmiyyətin mahiyyəti Mehdi və İmam zamanın varlığındadır və biz özümüzü ona aid hesab etməli və aləmin əbədiliyini onun vücudu
:ilə bağlılığında görməliyik, buyururlar
ﺎﻬﻠﻫﺎﺑ ﺖﺧﺎﺴﻟ ﻪﺠﺣ ﺮﯿﻐﺑ ضرﻻا ﺖﯿﻘﺑ ﻮﻟو
Biz bu haqqa inanırıq və inanırıq ki, bizim var olmağımız və hətta onun fəzilətlərini zikr
.etdiyimiz bu məclis belə İmam Zaman (ə)- ın vücudu ilə bağlıdır
Əgər biz buna nə qədər çox itaət etsək və nə qədər çox bu mövzu ətrafında təhqiq etsək və insanları daha çox məlumatlandırsaq və onlar İmam Zaman (ə)- ı daha çox
.dərk etsələr, bu həqiqətdə elə həmin Allahı dərk etməkdir
Necə ki, Seyiddil Şühəda (ə) bir rəvayətdə belə buyurur: Allah təala insanları
.yaratmamışdır; məgər ki, onu tanısınlar, onu tanıdığdan sonra, ona ibadət etsinlər
?Bir şəxs belə dedi: Yəbnə Rəsulillah, Allahı dərk etmək necə olur
:Buyurdular
ﻪﺘﻋﺎﻃ ﻢﻬﯿﻠﻋ ﺐﺠﺗ یﺬﻟا ﻢﻬﻣﺎﻣإ نﺎﻣز ﻞﮐ ﻞﻫأ ﻪﻓﺮﻌﻣ
Bu zamanda Allahı dərk etmək İmam Zamanı (ə) dərk etməkdir.Nə vaxt ki, İmam
.zaman (ə)- ı tanıdıq, Allahı da tanımışıq, Allahı tanımaq vasitəsi Əhli- Beyt (ə)-dır Ümumiyyətlə onlardır ki, insanlara Allahı tanıtdılar və mərifət verdilər. Əgər onlar olmasaydılar və onların hidayətləri olmasaydı, hər nə qədər insan düşünsə və təhqiq zamanı təfəkkür etsə belə heç bir yerə çata bilməz, yalnız onlardır ki, bəşəriyyətə
,haqqı göstərirlər. Bu cümlə mühümdür ki
ﻪﺘﻋﺎﻃ ﻢﻬﯿﻠﻋ ﺐﺠﺗ یﺬﻟا ﻢﻬﻣﺎﻣإ نﺎﻣز ﻞﮐ ﻞﻫأ ﻪﻓﺮﻌﻣ
Allahın dərki hər zaman, İmam zamanın dərkidir ki, onlara İmam Zamana itaət etmək
.vacibdir
Çox gözəl, indi ki, siz Əlhəmdulillah belə yola qədəm qoymusuz və bu barədə proqraqmlar həyata keçirmiş və keçirirsiz. Həm siz əziz “Maarif radiyosu” əməkdaşları və həm də müqəddəs Cəmkəran məscidində xidmət edən əzizlərim, insanların müqəddəs Cəmkəran məscidinə diqqətinə, məqalələr, nitqlər və o Həzrət haqqında
.deyilən mətləblər, daha çox təsir edir
Məgər heç diqqət etmisiniz ki, insanlar belə necə axın- axın bu müqəddəs məkana
gəlirlər? Necə ki, çərşənbə axşamları insanlar müqəddəs Cəmnkəran məscidinə axışırlar və heç yorğunluq hiss etmədən, insan ilin on iki ayı ərzində diqqətli olur ki,
.Cəmkərana gəlsin
Mən bəzən söyləyirəm ki, insanların qəlbləri Həzrətin əlindədir və o qəlblərin sahibidir,
.çox hallarda biz bunun nümunələrinin şahidi oluruq
Bəzi hallarda insanlar da bir meylin şahidi oluruq ki, bunlar bizim gözlədiklərimizin əksinədir, yəni bu adi vəziyyətə uyğun olaraq, belə olmamalıdır, bunun əksi olmamalıdır. Amma gözlədiyimizin əksinə hadisələr cərəyan edir. Bu zaman insan başa
.düşür ki, heç bir sirr yoxdur, məgər ki, Həzrət özü bunların sahibidir
.Bu iş çox böyük işdir və siz bunu qənimət hesab etməlisiz
Doğurdanda bunun onlara çatdırılması necə ləzzət vericidir və nə qədər şirindir ki,
.insan Həzrət Vəli Əsr (ə)- ın fəzilətlərin təhqiq edib, insanlara çatdırsın
Biz baxmayaraq ki, mənzilimdə böyük məclis təşkil etmişdik, oradan gəlirəm. Amma hal bu ki, bundan əvvəl bu zəmində kitablar təhqiq etmişdim, Bu məclisə bəzi kitablar gətirmişdilər ki, bunları oxuyum və elə olmasın ki, bu kitabların mövzusu zəif olsun.
.Əlbəttə belə kitablar zəif olmamalı və insanlar arasında şübhələr yaratmamalıdır
Belə proqramları həyata keçirənlərin özləri diqqət etməli və ya bu barədə məlumatı olanlara müraciət edilməlidir və onlarla məsləhətləşilməlidir ki, bu proqramlar o
.Həzrətin şəninə layiq olsun. Bu çox əhəmiyyətlidir
Sonda sizlərə əziz qardaşlar, “Maarif radiosuna” və müqəddəs Cəmkəran məscidində işləyən əməkdaşlara təşəkkür edirəm və sizinlə iftixar hissi keçirdirəm və qeyd edirəm
,ki
ﻢﮑﻌﻣ ﺖﻨﮐ ﯽﻨﺘﯿﻟﺎﯾ
Kaş ki, mən də sizinlə belə şərəfli işdə birlikdə çalışaydım və götürdüyünüz
.kəramətdən mən də faydalanaydım
.Vəssəlamu əleykum və rəhmətullahi və bərəkatu
BİRİNCİ BÖLÜM.ŞİƏLİK
İŞARƏ
ŞƏLİYİN YARANMASINDA TARİXİ AMİLLƏRİN TƏSİRSİZLİYİ.1
:BİRİNCİ SUAL
?Şiəliyin yaranmasında tarixi amillərin təsir olmuşdurmu
Ya bu din bir etiqad proqramıdır ki, Quran ayələrindən və Rəsul Allah (s)- in
?əmrlərindən istifadə edilmişdir
:CAVAB
Mövzunun aydın olmağı üçün Şiənin və xilaskar İmama etiqadın yaranmasının tarixi hadisə və amillərin heç bir rolunun olmaması və Şiənin bütün etiqadları bütünlüklə islamdan olmasını, başqa etiqada sahib müsəlmanların başlanğıcdan məada qədər istifadə etdiyi mənbədən götürülməsini, bir neçə mətləbin izahı ilə sizlərin nəzərinə
:çatdırırıq
:A) ŞİƏLIYIN RISALƏT ZAMANINDA ŞƏKILLƏNMƏ VƏ YARANMASI
Möhkəm tarixi dəlillərə və çoxlu hadislərə əsasən Şiəliyin yaranma və şəkillənməsi Peyğəmbərin dövrünə təsadüf edir. Peyğəmbər (s)- ın ilkin islama dəvət illərindən başlamış və Səqəleyn hədisi vasitəsi ilə və rəsmi şəkildə bütün insanlara ötürülərək
.qədr xum hadisəsi və ilə sona çatmışdır
Əlbəttə Peyğəmbər (s) ömrünün son günlərində xəstə yatağında olarkən bu mətləbi
,yazılı şəkilə salmaq istəmişdir ki
möhkəm tarixi dəlillərə, mötəbər rəvayətlərə və adil şahidlərə əsasən Ömərin qəbul etməməsi və peyğəmbər (s)- a ədəbsizlik etdiyinə görə Peyğəmbərin bunu
.yazmaqdan saxlamışdır
Şiə etiqadının yolları bəzi zamanlarda Peyğəmbər (s)- ın yolgöstərmələrində işarə edilmişdir. Misal üçün onu qeyd etmək olar ki, İslam ümmətinin rəhbəri dəfələrlə münasib fürsətlərdə, öz çıxışlarında və əmrlərində İmamət məsələsinin əhəmiyyətinə
:təkidlə işarə vurmuşdur. Bir məşhur və möhkəm rəvayətdə buyurmuşdur
(1)ﻪﯿﻠﻫﺎﺟ ﻪﺘﯿﻣ تﺎﻣ ﻪﻧﺎﻣز مﺎﻣإ فﺮﻌﯾ ﻢﻟو تﺎﻣ ﻦﻣ
Kim ki, öz zəmanəsinin İmamını tanımadan dünyadan köçsə, cahiliyyət dövründə“
”.ölmüş kimidir
.İmamı tanımadan ölmək, cahiliyyət dövründə ölməyə bərabər hesab edilmişdir İmam (ə)- ın şəraiti nədir? və İmam (ə) hansı tayfadandır? və Məsum İmamların sayı
on iki nəfərdir, bunların hamısı Peyğəmnbər (s)- ın mötəbər rəvayətlərində bəyan
.olunmuşdur
Həmçinin İmam (ə)- ın elmi və ruhani sifətləri əlbəttə ki, alim və kamil olmalıdır və həmçinin bu məsələ Peyğəmbərdən sonra Rəsul Allahın canişini və Ümmətin İmamı olmaq İlahı vəzifədir ki, Risalət kimi Allah tərəfindən seçilir və bir çox başqa işlər kimi
.Quran və rəvayətlərdə açıqlanmışdır
Şiə düşüncəsi İslamın zühurunun əvvəl illərində İslamın əsl mətnlərinə əsasən əsası qoyulmuşdur. Amma o zamanlar şiə düşüncəsinə müxalif baxışlar var idi ki, bunu sonralar Əhli Sünnət təfəkkürü kimi adlandırdılar və İslam və müsəlmanlar iki şöbəyə
.bölündülər
Çünki Peyğəmbər (s) –ın vəfatından sonra bəzi şəxslər öz müxalif fikirlərini bilə- bilə ki,
müsəlmanların cərgələrində qollara ayrılmağa gətirib çıxaracaqdır aşkar etdilər.
Həzrətin həyatı dövründə xalis İslam qarşısında- sonralar ki, şiə İslamı adı ilə
.məşhurlaşdı- açıq –aşkar mövqe tuta bilməzdilər
Bu qollara ayrılma rəsmi şəkildə Peyğəmbər (s)- dan sonra bir iddə insanların özbaşına
Peyğəmbər üçün canişin təyin
**********
.Bəharul Ənvar, cild 8, səh 368, Əllamə məclisinin bəyanı . [1] -1
.etməsi ilə özünü göstərdi
Buna əlavə etməliyik ki, buna uyğun olaraq yol göstərilmiş və öncədən ehtimal olunan İslam əqidələri, müraciət və mötəbər mənbə kimi Qurani Kərimdə təfsir, tənzim və şərh olunmuşdur. Bu məsələ çoxlu ayələrdə, o cümlədən Nisa surəsində izah
.edilmişdir
(1){ﻢﻬﻨﻣ ﻪﻧﻮﻄﺒﻨﺘﺴﯾ ﻦﯾﺬﻟا ﻪﻤﻠﻌﻟ ﻢﻬﻨﻣ ﺮﻣﻻا ﯽﻟوا ﯽﻟإو لﻮﺳﺮﻟا ﯽﻟإ هودر ﻮﻟو}
Halbuki əgər onu Peyğəmbər və öndə gedən ixtiyar sahiblərinə qaytarsaydılar,“
”.məsələnin kökündən xəbərdar olardılar
.Bu ayə Allah Rəsulunun və məsum İmamların rəhbərliyinə aid istifadə edilir
Mötəbər hədislərə uyğun olaraq, Peyğəmbər (s) bu Saleh mərcəni ki, o həzrətin qohumları və Məsum İmamlardır, səmimi olaraq buyurmuşdur: Onlar Quranla və
.Quran da onlarladır və onlar bir- birlərindən ayrılmayacaqlar
:Hətta bununla eyni vaxtda bir hədisidə əlavə edirlər
(2)ﻦﯿﻠﻄﺒﻤﻟا لﺎﻬﺘﻧاو ﻦﯿﻟﺎﻐﻟا ﻒﯾﺮﺤﺗ ﻪﻨﻋ نﻮﻔﻨﯾ ﻻوﺪﻋ ﻒﻠﺧ ﯽﻠﮐ ﯽﻓ ﺖﯿﺒﻟا ﻞﻫأ ﺎﻨﯿﻓ نﺈﻓ
Bizim aramızda Əhli- Beyt, hər nəsildə, o kəslərdir ki, dində möhkəmdirlər və hər cür“
”.təhrifatları və batil əhlinin fitnələrini dindən uzaqlaşdırırlar
B) XİLAFƏT MƏSƏLƏSININ BAŞLANĞICININ PLANI
Ümmətə rəhbərlik məsələsi elə besətin və vəhyin nazil olma başlanğıcından, çox və az şəkildə diqqət mərkəzində olmuşdur və hətta dastanından məlum olduğu kimi Həzrətə iman gətirməyi, həzrətdən sonra onun rəhbərliyi altında olmağı şərt qoyulmuşdur.
.Amma məşhur olduğu kimi Həzrətlər qəbul etmədilər
Şiənin Peyğəmbərin yerinə bir şəxsin təyin olunma məsələsinə şiənin əsl baxışı, Allahın əmri kimi Peyğəmbərin həyatı dövründə, peyğəmbər (s) tərəfindən cəmiyyətə elan olunmuşdur və o zaman heç kəs buna müxalif olmadı. Hamı, hətta bəzi insanlar ki,
,sonralar səqifə cərəyanını ortaya atdılar
**********
.Nisa surəsi, 83 ayə . [1] -1
.Bəharul Ənvar, cild 2, səh 92, hədis 21 . [2] -2
sevindilər və beyyət edərək təbrik etdilər. Amma gizli şəkildə elə həmin andan hiylə və
.plan çəkdılər və hətta iş elə yerə çatdı ki, Peyğəmbərə sui- qəst etmək istədilər Peyğəmbər (s)- dan sonra bu məsələ böhran səviyyəsinə çatdı və müxaliflər şiddətlə və fövqəladə nifrətlə məsləhət adı altında işə qoyuldular və təhdid və elə atmosfer yaratdılar ki, sonda Peyğəmbər (s)- ın elan etdiyi məsələyə müxalifətlik etdilər və iş o yerə çatdı ki, Həzrət Zəhranın (s) müqəddəs məqamına xəyanətə cəsarət etdilər və Peyğəmbər (s)- ın müsəlmanlar üçün təyin etdiyi yolu dəyişdirdilər. Böyük ədəbsizlik
.etdilər və hətta Peyğəmbərin yeganə övladının hörmətinə ləkə yaxdılar
Əlbəttə əvvəl illərdə bu iki təfəkkür, şiə və sünni Əli (ə)- ın tədbir tökməsi ilə əlaqədar,
şiddətli və aşkar şəkildə üzbəüz dayanmamışdılar, amma təkcə öz hökumətlərinin qanuniliyi məsəlsini zehinlərində düşünürdülər və başqaları isə bu məsələyə biganə idilər və ya hökumətə bağlı idilər, bu məsələni ortaya çəkmirdilər və düşünürdülər ki,
artıq bu məsələ sona çatmışdır. Amma bəzi Ömər Bin Xəttab kimi şəxslər başa düşürdülər ki, Peyğəmbər (s) tərəfindən elan olunan o proqramın mövcudluğu onların
əməllərini daim qanunilik nöqtey- nəzərindən sual altına alacaqdır. Buna görə də İnsanların o əsl İslam təfəkkürünə dönməmələri üçün siyasi işlər həyata keçirirdilər,
elə bu səbəbdəndir ki, təqribən 14 əsr peyğəmbər (s)- dan hədisin deyilməyi qadağan olunmuşdu və Ömər bilirdi ki, əgər həzrət Əli (ə)- ı bu yoldan uzaqlaşdırmaq üçün bir
.tədbir tökməsə özündən sonra mütləq o iş üzərinə gələcəkdir
O bilirdi əgər o vəsiyyəti- məlum deyil ki, doğrudur ya ki, ya Osman özü vəsiyyətnamədə yazmışdı- Əbubəkrə aid etməsə, Ömərin ölümündən sonra Şiə təfəkkürü şiddətli şəkildə yenidən gündəmə çıxacaq və bunların planları suya
.düşəcəkdir
Buna görə altı nəfərlik şura təşkil etdi və elə proqram tərtib etdi ki, Əmirəl Möminin Əli
.(ə) yenidən evdə oturmalı oldu
Bununla belə buradada Peyğəmbər (s) tərəfindən təyin olunan proqram xatirələrdə
yeniləndi və Osmanın
hakimiyyətinin sonlarında o, ümumi camaatın qəzəbinə və nifrətinə düçar oldu və müsəlmanlar onun əleyhinə qiyama qalxdılar və bununla yenidən Peyğəmbər (s)- ın canişin məsələsi yenidən gündəmə gəldi və bir çox səhabə o əsl Peyğəmbər (s)- ın əmrınə qayıtdılar və Həzrət Əli (ə)- ı Peyğəmbərin həqiqi canışini olmasını elan etdilər
.və onun əmri altında itaət və cihadı ən üstün ibadət hesab etdilər
Beləliklə Şiə əqidəsi Peyğəmbər (s)- ın canışini məsələsində heç vaxt yenidən unudulmadı və insanların qəlblərinə həmişəlik olaraq həkk oldu ki, Əhli- Beyt (ə)
məzlumdur və onların haqqları qəsb olunmuşdur.Şəxsiyyətlər və şairlər Hüşamın
- ,müqabilində şiənin görüşünü bəyan etdilər və hətta Musa bin Nəsir kimilər ki Afrikanın hakimi idi və onun nökəri Tariq İspaniyanı fəth etdi- baxmayaraq ki, Bəni Üməyyə hökumətinin işçilərindən idi, amma şiə təfəkkürünün tərəfdarlarından idi və sonda şiələrə etdiyi yardımlara görə onun mal- dövləti müsadirə olundu və işindən
.uzaqlaşdırıldı
Hətta bu iş elə yerə çatdı ki, Müaviyə və Yezidin ailəsinə bu baxış nüfuz etdi və Yezid bin Müaviyənin oğlu rəsmi şəkildə öz ata və cəddini məhkum etdi və Həzrət Əli (ə) və Əhli- Beyt (ə)- ın haqqını etiraf etdi və Bəni Abbasın dövründə də bu məsələ həmin
.vəziyyətdə davam etdi
Şiə təfəkkürünün və mahiyyətinin haqq olması, siyasi cəhətdən bəyan olunmamalı və bu təfəkkürün ardıcıllarına dövlətdə məsuliyyət verilməməlidır, amma iş o yerə çatdı ki, zalım və qasib Bəni Abbas hakimləri, Mənsur, Harun və Məmun şiə təfəkkürünün
.haqq olmasını qəbul etdilər, hərçəndki, əməldə onu əzirdilər
Muntəsir” və bəzi Bəni Abbas hakimləri nəticədə Peyğəmbər (s)- ın canişinlik“
məsələsində şiə təfəkkürünə yönəldilər və hətta dedilər ki, “Nasir” ki, öz zamanında Samirədə qeybət zirzəmisi tikdirmiş və o bu ışlə məşhur olmuşdur və qeyd edirlər ki, o
.özünü Həzrət on ikinci İmam Mehdi (ə)- ın nayibi hesab edirdi
,Bu qeyd olunan mətləblərin nəticəsindən aydın olur ki
doğru islam elə həmin şiə təfəkkürü və Risalət əsrində bəyan olunanlardır ki, on dörd əsrdir qeyd edilməkdədir və tarixin bu görüşün əmələ gəlməsində heç bir rolu olmamışdır, bəlkə bu baxışın mövcud olması tarix boyu çoxlu hərəkatların, qiyamların və böyük hadisələrin həyata keçməsində böyük təsiri olmuşdur və bəzi sadə və az məlumatlı insanlar əksinə belə düşünürlər ki, Şiə hökuməti Misr, Afrika, İran, İraq və nəhayət Səfəvi qiyamı, hamısı hadisələr idi ki, Şiə baxışı onları həyata keçirdi və bu
.bunlar bu baxışın əmələ gəlməsində heç bir rol oynamamışlar
(C) TƏSƏNNÜ VƏ BU FIRQƏ TERMİNİ ( ŞİƏ MÜQABİLİNDƏ
RİSALƏT ƏSRINDƏN SONRA
Təşəyyuh kimi təsənnü məzhəbi də siyasətin şəkillənməsi barəsində təhlilləri olmuşdur və tədriclə məzhəb bunu himayət etdi, əlbəttə Peyğəmbər (s) tərəfindən canişinin təyin olunma məsələsi siyasi xarakter daşıması düzgün deyildir və elə bu siyasət qollara ayrılmağa və ixtilafa səbəb oldu və İmamət barəsində yeni etiqadın
yaranmasına səbəb oldu ki, əsl və xas İslamın ardıcıllarına şiə firqəsi kimi siyasi baxış
.formalaşdı
Amma Şiənin bu cərəyandan sonra həyata keçirdiyi siyasət həqiqi İslam təlimləri əsasında idi, siyasi don geyinməkdən öncə bu əsl əqidə və din idi və əqidə idi ki,
.siyasəti də öyrənmişdi
Bu səbəbdəndir ki, siyasətçilər bu əqidə ilə müxalifdirlər və çalışırlar ki, bunun müqabilində böyük miqdarda pullar xərcləyərək və təhdid edərək öz tərəflərinə çəkərək təzə firqə və cərəyan yaratsınlar və bu yolla xilafətin təyin olunma yolundan
.azdıraraq növbəti dövrlərdə məzhəbi şəkilə saldılar
Əlbəttə bu cərəyan cəmiyyətin müdiriyyətin əldə saxlamaq istəyənlərin əlində idi və əgər şiənin baxışını başqa tərəfdə görməsəydilər, əks təsir göstərtməzdilər və o firqə
.müqabilində yeni firqə , Əhli- Sünnət adlı firqəni kəşf etməzdilər
Buna görə də siyasət, təşəyyuh və Peyğəmbər (s) tərfindən elan olunmuş proqrama
müxalifət amili oldu və başlanğıcda o
dövlət başçıları aydın təfəkkürlə düşünmək əvəzinə bu siyasəti bəyan etdilər və
.nigarançılıqla işə qoyuldular
Çoxlu amillərın ən öndə gələnlərdən biri daxili silahlı toqquşmalar nəticəsində İslamın məhv olmasıdır ki, bu amil müxtəlif siyasi məzhəbi rəqibləri silaha əl atmağdan çəkindirirdi. Bu şiə təfəkkürünə müxalif olan rəhbərlərə o zamanın işlərini əllərində
.cəmləşdirməsinə yardım etdi
Buna baxmayaraq onlar əməldə sabit təfəkkürü izləmədilər və əsl beyyətə və cəmiyyətin seçiminə heç zaman hörmətlə yanaşmadılar, onların hökumətlərinin əsasını güc və təhdid təşkil etdi. Əbubəkrin hakimiyyətə gəlməsinə səbəb olan Səqifə hadisəsindən sonra Ömər ki, məxsus kobudluq və qəlizliklə, qılıncı çəkərək küçələrı dövr vurmağa başladı və insanları Əbubəkrə beyyətə məcbur etdi və bu iş elə yerə çatdı ki, Həzrət Əli (ə)- dan da beyyət tələb etdilər və o həzrəti beyyətə görə tutdular və bəzi deyiləsi olmayan cəsarətlər edərək və Həzrət Zəhra (s)- a və onun pak ailəsinə hörmətsizlik edərək zor gücünə məscidə gətirdilər. Ömərin hakimiyyəti özünün
söylədiyinə görə Əbubəkrin vəsiyyətinə görə qurulmuşdu- Əbubəkr can verirdi və bəzən o huşdan gedib- gəlirdi- vəsiyyət mövzusuna gəlindi və özündən sonra hakim təyin etməsinin yerinə Osman, Ömərin adını vəsiyyətnaməyə yazdı və Əbubəkr özünə
!gələndən sonra bunu təsdiq etdi
Bütün olanlar və ya ümümiyyətlə vəsiyyət ortada idi ya yox? Hər halda Ömər
“ ,hakimiyyətə gəldi və heç kəs Əbubəkrə demədi ki
(1)ﻊﺟﻮﻟا ﻪﯿﻠﻋ ﺐﻠﻏ
Huşu özündə olmayan şəxsin sözlərinin etibarı yoxdur, Amma bu bəhanə ilə
.Peyğəmbər (s)- a vəsiyyətnamə yazmağı qadağan etdilər
Hər bir halda Əbubəkrin təyini ilə Ömər işləri əlində cəmlədi və özündən sonra üçün
.altı nəfərlik şura təşkil etdi
Bəs məlum oldu ki, seçimdə heç bir halda cəmiyyətin haqqından istifadə edilmədi.
Amma Osmanın öldürülməsindən
**********
.Nəhcül bəlağanın şərhi, İbn Əbil Həmid, cild 2, səh 55 . [1] -1
sonra, müsəlmanlar həzrət Əli (ə)- ın evinə axışdılar və hamı ona beyyət etdi. Sonralar hərçəndki, şiə təfəkkürünə müxalif olanlar öz kitablarında çalışdılar ki, hökumətlərinə şəri don geyindirmək üçün ümumi beyyəti ya həll əhlini, müqaviləni və digər zidd
.sözləri və hətta qələbə və gücü əsas ünvan kimi bəyan etdilər
Amma gücdən başqa burada heç bir şey meyyar deyildi və elə etdilər ki, insanların
.xəlifənin təyin etdiyi hakimə beyyət etməkdən başqa yolları qalmadı
Ona görə şiənin müxalifləri, hökumətdə ümumi qanunun olmadığını və hətta müasir dövrdə onların ən böyük təhqiqatçılarından biri bu həqiqəti taparaq deyir ki,
ümumiyyətlə İslam siyasətdə hakimin təyininə aid xüsusi metod qey etməmişdir və hər bir halda cəmiyyət özü bunu təyin etməlidir. Bu halda hökumət qanuni cəhət əldə
.edir
D) MüSəLMANLARıN IKI QRUPA, SüNNI Və şIəYə BöLüNMəSININ AMILLəRI
.Bu bölünmənin həqiqi səbəbi yüksək rütbə və rəyasət əldə etmək idi
Bəziləri gələcək rəhbərlikdə yer almayacaqlarını görərək elə Peyğəmbərin dövründən qruplaşmağa başladılar və planlarına uyğun olaraq meydana daxil oldular, onların planlarında ən mühüm olanı Peyğəmbər (s) –ın baxışı müqabilində yeni fikir cərəyanı
yaratmaq idi və sonra bunu yaymağa başladılar və
“ﷲا بﺎﺘﮐ ﺎﻨﺒﺴﺣ“
şüarı verdilər ki, İmamətin müvcud etibarını azaltsınlar və nəticədə onu etibarsız qələmə versinlər. Elə bu səbəbdəndir ki, Peyğəmbər (s) öz vəsiyyətini yazmaq istədikdə, şiddətlə mane oldular və Sünni mənbələrinində nəql etdikləri kimi Ömər
”:dedi
(1)ﷲا بﺎﺘﮐ ﺎﻨﺒﺴﺣ !ﻊﺟﻮﻟا ﻪﯿﻠﻋ ﺐﻠﻏ
Bu sözləri Peyğəmbər ağrı şiddətindən və zəfər mərəzindən söyləyir! Allahın kitabı“
”.bizə bəsdir
*********
. İbn Əbil Hədid, cild 2, səh 55 . [1] -1
:Bəzilərinin nəqlinə əsasən o dedi
(1)ﺮﺠﻬﯿﻟ ﻞﺟﺮﻟا نإ
.Peyğəmbər sayıqlayır”- Nəuzu Billah“
,Hər halda o mane oldu və dedi ki
ﷲا بﺎﺘﮐ ﺎﻨﺒﺴﺣ
.yəni biz Peyğəmbərin vəsiyyət və aydınlaşdırmalarına ehtiyacımız yoxdur
Şiə” ləqəbini Peyğəmbər (s) tərəfində Əli (ə) – ın tərəftarlarına verilmişdir. Peyğəmbər “ (s) onun səmimi ardıcıllarını şiə adlandırdı., amma bu iş müsəlmanların iki dəstəyə bölünməsinə səbəb olmadı. Hərçənd ki, Səlman, Əbuzər, Miqdad və s... kimi səhabələr Əli (ə) –a xüsusi etiqadları var idi. Amma müxaliflər müqabilində müstəqil şəkildə qruplaşmamışdılar və Peyğəmbə (s) –ın məsləhəti hamının Əli (ə)- ın dalınca getməli
.olduğu idi
.Amma bu əmrlə müxalifət Peyğəmbər (s)- ın vəfatından sonra açıq- aşkar oldu Bəzi insanların arzusu olan hakimiyyət və rəyasət eşqi, Peyğəmbərin canişin təyin etdiyi Əli (ə) –a qarşı ayağa durmğlarına səbəb oldu və İslam cəmiyyətində təfrəqə
.yaratdılar
Əgər bu bölgünü ört- basdır etmək istəsək, qeyri-həqiqi izah vermiş olsaq, deməliyik ki, bu təfrəqə müsəlmanların zəif imanları ücbatından yarandı və peyğəmbər (s)- ın dediklərini və göstərişlərini İlahi vəhy həddində mötəbər bilmədilər və güman edirdilər ki, Allahın kitabı onların hidayəti üçün kifayətdir və Peyğəmbər (s)- ın dediklərinə ehtiyac yoxdur, elə bil ki, Peyğəmbər (s) –la özlərini Quranın əsaslarının və məqsədinin
.dərkində eyni görürdülər
Buna görə onun təyin etdiyi proqrama və metoda tabe olmadılar və dərk etdikləri öz şəxsi nəzər, məsləhətlərini və intriqalarını, Peyğəmbər (s)- ın əmrlərindən üstün bildilər və ya o Həzrətin bəzi hökumət və cəmiyyətin müdiriyyət əmrlərini şəraitdən
.asılı olaraq dəyişilməsini qəbul etdilər
**********
.Bəharul Ənvar, cild 30, səh 535 . [1] -1
Onlar Xilafət məsələsini də belə işlərdən hesab edirdilər və inanırdılar ki, hərçənd Peyğəmbər özündən sonra canişin təyin etmişdir, amma onların fikirlərinə görə Peyğəmbər (s)- ın söylədiklərinin vəhy qədər etibarı olmadığına görə nəticədə onunla müxalifətin caiz olduğunu hesab etdilər və nəticədə Peyğəmbər (s)- ın vəfatından sonra onun sözlərini eşitməməzliyə vurdular və onu kənara qoydular və bu düzgün
.olmayan bəhanələrlə Xilafəti təyin olunmuş macərasından çıxartdılar
Doğrudur ki, onlar o şəraitdə cəmiyyəti idarə etmək üçün, xilafəti möhkəm saxlayan düzgün nizamlı fikrə sahib deyildilər, buna baxmayaraq israr edirdilər ki, Peyğəmbər
(s)- ın seçdiyi şəxs ya cəmiyyətin idarəsin ələ almamalı ya da məsləhət deyil. Bu o halda idi ki, onlar Peyğəmbərin başqa əmrlərində israr edirdilər, amma bu məsələdə əksinə əməl etdilər. Peyğəmbər (s)- ın bir nəfəri ordunun başçısi təyin etdiyi zaman da onlar onu rahat qoymadılar. Hər halda onlar özləri üçün bunun haqq olduğunu hesab edirdilər ki, Peyğəmbər (s)- ın əmrlərinə sahib çıxıb, onu istəfikləri kimi dəyişdirməyi öz
.fikirlərinə görə lazım hesab edirdilər və günahdan da pis səbəblərə əl atdılar
Bunların müqabilində Həzrət Əli (ə) və bir neçə nəfər onun artdıcılları, Peyğəmbər (s)ın əmr və təliminin haqq olmasına inanırdılar və deyirdilər: Peyğəmbər (s) –ın sözləri
:vəhy hökmündədir və bəlkədə vəhyin özüdür. Çünki Quran bu barədə belə buyurur
{یﻮﻬﻟا ﻦﻋ ﻖﻄﻨﯾ ﺎﻣو}
(1){ﯽﺣﻮﯾ ﯽﺣو ﻻإ ﻮﻫ نإ}
O kefi istəyəni ( havadan) danışmır! nə söyləyirsə bu nazil olan vəhydən başqa bir şey“
!deyil
(2){اﻮﻬﺘﻧﺎﻓ ﻪﻨﻋ ﻢﮐﺎﻬﻧ ﺎﻣو هوﺬﺨﻓ لﻮﺳﺮﻟا ﻢﮐﺎﺗآ ﺎﻣو}
Peyğəmbər hər nə sizin üçün gətirdisə götürün- və yerinə yetirin- və hər nəyisə inkar “
”etdisə ondan çəkinin
O həzrətin əmr və inkarları azaldıb və çoxaltmadan əməl olunmalıdır və biz həmişə Peyğəmbər (s)- ın hidayət və təliminə möhtaciq və İslam dini hər cəhətdən kamil və
möhkəmdir və
**********
.Nəcm surəsi, 3 və 4 ayə . [1] -1
.Həşr surəsi, 7 ayə . [2] -2
.onda naqislik və çatışmamazlıq yoxdur
İstilah olaraq bu qrupa deyilir ki, bu hədisin izah və təfsir yolu bağlıdır və Əli 9ə)-ın
.xilafəti Allahın əmri kimi vəhy olunmuşdur
(1){ﮏﺑر ﻦﻣ ﮏﯿﻟإ لﺰﻧا ﻣﺎ ﻎﻠﺑ لﻮﺳﺮﻟا ﺎﻬﯾأ ﯾﺎ }
”!Ey Peyğəmbər!Allah tərəfindən nazil olanları kamil şəkildə insanlara çatdır“
Hər halda müsəlmanlar iki qrupa bölündülər və həqiqətdə odur ki, onlar ki, sünnəti rədd edərək, şərhə və qiyasa üstünlük verirlər, bunlar barəsində “Əhli Sünnət”
terminin istifadə edilməsi düzgün deyil. Bəlkə bu ünvan o kəslərə verilməlidir ki,
.Qurana və Peyğəmbərin sünnətinə bağlı olub və olmuşlar
bəhanə edərək müsəlmanları iki ”ﷲا بﺎ ـﺘﮐ ﺎﻨﺒ ـﺴﺣ“ Eyni vaxtda o kəslər ki, bu cümləni dəstəyə böldülər, burada əsas mövzu o idi ki, Peyğəmbər (s)- ın risaləti həmin Allahın kitabıdır və Peyğəmbərin sünnətinə ehtiyac yoxdur! Hər halda bu dəstə özlərinə
məxsus fikir tərzləri ilə Peyğəmbər (s)- ın Əli (ə) haqqında dəqiq əmri ilə müxalifət etdilər. Amma Əli (ə)-ı ev dusdağı etdikdən sonra bu səhv fikirlərlə irəli gedə söyləməklə cəmiyyətin əhkam problemlərini ﷲا بﺎـﺘﮐ ﺎﻨﺒـﺴﺣ bilməyəcəklərini və bu şüarı həll edə bilməyəcəklərını gördülər və bir çox mövzularda Peyğəmbər (s)-ın
.sünnətinə geri döndülər
Əlbəttə şiə təfəkkürünün müxalifləri bu şüardan kifayət qədər bəhrələndilər və məlumatsız və ümumi qrupları aldatdılar və Peyğəmbər (s)-ı vəsiyyətnamə yazmaqdan saxladılar, onlara belə deyirdilər: Peyğəmbər (s)-ın Əli (ə)-ın xilafəti barəsində əmrinə ehtiram göstərmək lazımdır, amma Quran əsas mehvərdir deyib,
bəhanə edərək onu kənara qoydular. Bunların əsas hədəfi “Qədir hədisini” və “yəvmul
.dar”-ı və başqa hədislərin önə çıxmamasını təmin etmək idi
Amma sonra hədissiz işləri idarə edə bilməyəcəklərini və hədis müqabilində ictihadın mümkünsüzlüyünü gördülər və Allahın Əhkamınıa sahib çıxaraq izah və qiyasa üz
tutdular və
**********
.Maidə surəsi, 68 ayə . [1] -1
.müxtəlif mövzularda şəkk- şübhə yaratdılar
Təşəyyu məzhəbinin və həmçinin İslamın yaranmasının tarixi hadisələrlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Əlbəttə şəxslərin siyasi vəziyyətlərinə və bəzi hadisələrin baş verməsinə tarixi hadisələr təsir etmişdir, amma bütün işlərdə bu əsl səbəb deyil, misal olaraq: İmam Zaman (ə)-ın qeybinin əsas səbəb və hikmətləri- bəzi xəbərlərə əsasən – zülümkar hakimlərə beyyət etməməsi və s olmuşdur, amma o həzrətin var olması və qeydətin əsası mütəvatir hədislərə əsasən qəti olan bir əmr idi ki, onun proqramı öncədən müəyyən olunmuş və müəyyən olunduğu kimi həyata keçməkdədir. Bu o demək deyildir ki, Imamət məsələsi tarix boyu tədriclə önə çıxmış və tarixin seyri onu
.zəruri və lazım etmışdir
Tarixi təhqiq edərkən aydın şəkildə məlum olur ki, xilafət barəsində əhli sünnə cərəyanı tarixi silsilə hadisələrinin səbəblərin nəticəsində əmələ gəlmişdir. Amma şiə təfəkkürü İmamət barəsində dəfələrlə söyləndiyi kimi behsətin başlaması nəticəsində
.Allah təalanın əmri və Peyğəmbərin yol göstərməyi ilə bünövrəsi qoyulmuşdur
”Eyni zamanda şiə təfəkkürü tarix yaradıb nəinki, onu tarix yaradsın“
Şiə təfəkkürünə müxalif olanlar deyirlər: Bu barədə Peyğəmbər (s)-ın yol göstərməsi olmamışdır, buna görə Peyğəmbər (s)- ın vəfatından sonra müsəlmanlar arasında təşviş və nigarançılıq artdı və onların bir şəxsi xəlifə təyin etmələrinə səbəb oldu və bu iş səqifədə məlum mübahisə və keşməkeşlərdən sonra nəticədə Əbubəkr Peyğəmbər
(s)- ın yerinə canişin təyin olundu və sonra cəmiyyətdə baş verən hərcmərcliyi və xoşa gəlməyən hadisələri önləmək üçün Əbubəkr Öməri canişin təyin etdi və Ömər də altı
.nəfərlik şura təşkil etdi ki, özündən sonra canişin təyin etsinlər
Bütün bu hadisələrin xüsusi səbəbi var idi ki, siyasətə meyillik onların başında
.dururdu
Halbuki, bu baxışın tərəfdarları bu mühüm hadisəni təbii qələmə vermək istəyirlər,
amma həqiqətlər bu hərəkətin təbii
olmasına səhv tutmağa imkan yaradır və şiə baxışına görə İmamət barəsində müxtəlif
.tərəflərdən təyin olunma imkanı yaradır
F) MƏZHƏBİN ƏSAIı ƏHLI- BEYT (ə)- İN RƏHBƏRLİYİNİN HİMAYƏTİDİR
Əhli- Beyt (ə)- ın rəhbərliyinin himayət edilməsi başlanğıcdan islam təliminin əmrinə əsasən yerinə yetirilir. Səqifə və Əbubəkrin canişinliyi ilə müxalifət edən şəxslərin məqsədi yalnız dini təkliflərin və Peyğəmbər (s)- ın yol və təliminin qorunmasından ibarət idi. “ Şiənin əsli və üsulları”, “Şiə tarixi”, “Tarixdə şiə” və digər sünni və şiə kitablarına müraciət edərkən aydın olur ki, şiəliyin yüksəlişi bir məzhəbi məqsəd
.daşımışdır
Nəhcül Bəlağə kitabında Əmirəl Möminin (ə)- ın xütbələri bunları təsdiqləyir ki, Əhli-
Beyt (ə)- ın həqiqi mövqeyi insanların maddi, mənəvi və məzhəbi rəhbərliyidir ki,
.hökumətin bir şöbəsi kimi hesab edilir
ŞİƏ VƏ SİLAHLI QİYAM.2
:İKINCI SUAL
?Məsum İmamın şərtlərindən biri silahlı qiyamdırmı
?Silahlı qiyam mütləq şəkildə hər şəraitdə şiə proqramının bir hissəsidirmi ?Yəni şiə daim zülümkar hakimlərlə silahlı mübarizə halında olmalıdırmı
Yoxsa bu mözuda həmçinin əmr be məruf və nəhy əz münkirdə bəyan olunan olan o
?şərt, əsas nəzər hesab edilir
?Şiə Bəni Üməyyə hökumətinə qarşı silahlı qiyamda hansı rolu oynamışdır
:CAVAB
Şiə kafirlərlə cihad mövzusunda İslam fikirlərindən başqa etiqada malik deyildir ki, bu
fiqh kitablarında müfəssəl şəkildə bəyan olunmuşdur. Əksər Fəqihlər cihadı Məsum
.İmamın varlığında əgər İmam cihada dəvət edirsə vacibliyini qəbul edirlər
Amma İslamın varlığının, müsəlmanların namuslarının müdafiyəsi və düşmənlərin islam hüdudlarına hücumundan qorunmaq, istər fiziki istərsə də mədəni və ya iqtisadi
.olsun hamı üçün vacibdir və hətta bu ayənin hökmünə görə vacib hesab edilir
(1){ﻢﮐوﺪﻋو ﷲا وﺪﻋ ﻪﺑ نﻮﺒﻫﺮﺗ ﻞﯿﺨﻟا طﺎﺑر ﻦﻣو هﻮﻗ ﻦﻣ ﻢﺘﻌﻄﺘﺳا ﻣﺎ ﻢﻬﻟ اوﺪﻋاو}
Allahın düşmənini və öz düşmənlərinizi, onlardan başqa sizin bilmədiyiniz, lakin Allahın bildiyi düşmənləri qorxutmaq üçün kafirlərə qarşı bacardığınız qədər qüvvə və döyüş
!atları tədarük edin
Fiziki və mədəni sərhədlərin qorunmasına hazırlıq vacib ilahi təklifdir. Cəbhə və Fiziki döyüşdə nizami silahlarla təchizatlanamaq və mədəni və iqtisadi cəhətdən müdafiə olunmaq üçün məxsusi vasitələri hazırlamaq İmamın hüzr dövrü ilə qeybət dövründən
.heç bir fərqi yoxdur
.Müsəlanın evi, ailəsi, mal və canı yadların hücum və xətərindən amanda olmalıdır
(2)ﺪﯿﻬﺷ ﻮﻬﻓ ﻪﻟﺎﻣ نود ﻞﺘﻗ ﻦﻣو
”və hər kəs özündə olanların müdafiyəsi zamanı öldürülərsə şəhitdir“
.İslam vətəni hamının evidir ki, amanda olmalıdır
Bunlar xarici düşmənlərlə münasibətlərin icmalı idi. Amma daxildə islama zidd cərəyanlarla və daxildə münafiqcəsinə yüksək rütbə əldə etmək üçün İslam və müsəlmanlara zərbə vuranlarla elə həddə davranılmalıdır ki, bu fəsadlar və islama
.zidd hərəkətlər həll olsun
Əlbəttə əgər bu hərəkətlər İslamın varlığını təhlükəyə atarsa ya islam əhkamını və islam cəmiyyətinin əmniyyətini xətərə salarsa bu təhlükələrin aradan qaldırılması üçün
.nizami hərəkət ehtiyacı yaranır, bu şəraitdə silahlı qiyam vacibdir
.Xülasə, şiə təfəkküründə müxalif və zalim cərəyanlara etinasızlıq məhkum olunur Müsəlman, islam və müsəlmanın izzət və şərəfinə və Allah kəlamının yüksəlməsi ilə əlaqədar olan bütün işlərə əhəmiyyət verməli və öz üzərinə düşən vəzifəyə əməl
.etməlidir
Amma İmamın İmamətliyinin şəraitini, Zeydiyyəyə bənzədirlər, silahlı qiyam etmək və yaxud hər hansı rəhbər silahlı qrup yaratsa və zahirən qiyam və silahlı mübarizə
etməsə
**********
.Ənfal surəsi, 60 ayə . [1] -1
.Bəharul Ənvar, cild 10, səh 226 . [2] -2
bu istər Seyyid, istərsə də Peyğəmbər (s)- ın ailəsindən olsun bu onun İmam olmamasına dəlalət etmir, necə ki, İmam Zeynəlabidin, İmam Baqir və İmam Sadiq (ə)
bu yolu seçmişdilər. Əvvəla İslamın və islam kələməsinin müdafiyəsi və yüksəlməsi
.üçün silahsız mübarizə həmin dövrdə və o şəraitdə silahlı qiyamdan daha da təsirli idi
:İkincisi, Mahmud Bin Lubeyd Həzrət Zəhra (s) –dan nəql etdiyi hədisdə belə buyurulur
(1)ﯽﺗﺄﯾﻻو ﯽﺗﺆﯾ ذإ ﻪﺒﻌﮑﻟا ﻞﺜﻣ مﺎﻣﻹا ﻞﺜﻣ
İnsanların vəzifəsi ictimai İmamın ətrafında toplanmaq və onun yolu və İslam kəlamınının yüksəlişi və dinin hədəfinin qorunması üçün hazir olduğunu elan etməkdir.
.Bu halda İmam məsləhət olanı edəcəkdir
Əmirəl Möminin (ə) Osmanın qətlindən sonra insanların hay- küy və sevinclə beyyət
:üçün ona tərəf axışdıqları zaman o insanları cavabsız qoymadı, buyurdu
هﺬـﮐ ﯽﻠﻋ اورﺎﻘﯾ ﻻأ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﯽﻠﻋ ﷲا ﺬـﺧأ ﺎﻣو ﺮـﺻﺎﻨﻟا دﻮﺟﻮﺑ ﻪﺠﺤﻟا مﺎﯿﻗو ﺮـﺿﺎﺤﻟا رﻮﻀﺣ ﻻﻮﻟ ﻪﻤـﺴﻨﻟا أﺮﺑو ﻪﺒﺤﻟا ﻖﻠﻓ یﺬـﻟاو ﺎﻣا
ﻪﻔﻄﻋ ﻦﻣ یﺪـﻨﻋ ﺪـﻫزا هﺬـﻫ ﻢﮐﺎﯿﻧد ﻢﺘﯿﻔﻟﻷو ﺎﻬﻟوأ سﺄﮑﺑ ﺎﻫﺮﺧآ ﺖﯿﻘـﺴﻟو ﺎﻬﺑرﺎﻏ ﯽﻠﻋ ﺎـﻬﻠﺒﺣ ﺖﯿﻘﻟـﻷ ، مﻮﻠﻈﻣ ﺐﻐـﺳ ـﻻو ﻢﻟﺎـﻇ
(2)ﺰﻨﻋ
Agah olun! Allaha and olsun, o Allaha ki, toxumu sındırdı, insanı yaratdı, əgər mənim“
ətrafıma toplaşmış cəmiyyət olmasaydı, və mənə yar olmaq üçün qiyam ediblər, bu baxımdan höccət tamamlanmışdır və əgər Allah qarşısında Alimlərin öhdə və məsuliyyəti olmasaydı- hər cəmiyyət- sitəmkarların at qarınları və zülm görənlərin aclığı müqabilində sakit oturmalı olsaydılar, mən xilafəti dəvə cilovu kimi buraxardım və ona heç diqqət etməzdim və sonda onu başlanğıcda su ilə dolmuş fincan edərdim-
o vaxt- yaxşı başa düşərdiz ki, sizin dünyanız- bütün zinətləri ilə- mənim nəzərimdə
”!qoyunun burnunun suyundan da dəyərsizdir
Amma Bəni Üməyyə əleyhinə olunan silahlı qiyamlar, xəvariclər tərəfindən edilən qiyamlardan başqa ki, bunların heç biri nəticə vermədi, o biri qiyamların məqsəd və
səbəbi Həzrət Seyyidil Şühəda (ə)- ın qatillərindən qisas almaq və Əhli- Beyt
**********
.Baharul Ənvar, c 36, s 352 . [1] -1
.Nəhcül Bəlağə, saleh süblər, c 3, 17 qismət . [2] -2
ə)- ın məzlumiyyətinə etiraz etmək olmuşdur. Bu qiyamlar Eynil verdə və Muxtar)
qiyamlarıdır ki, hər ikisində çoxlu sayda şiələr iştirak etmişdilər. Sonra cənab Zeydin və başqa qiyamların hamısı Əhli- Beyt (ə)- a məhəbbət və hörmətlərindən və Bəni Üməyyəyə nifrətlərindən baş vermişdir. Kumeyl kimi şəxsiyyətlər və Əbdilrəhman Bin Mühəmməd Bin Əşəs qiyamda idilər və ya axırıncı qiyam ki, müntəha bəni Üməyyə hökumətinin məğlubiyyəti ilə sonlandı və İslam məmləkətlərində onların höküməti
.sona çatdı
Canyandırıcı Kərbəla faciəsinin əsl məqsədi və Zeyd bin Əli (ə)- ın şəhadəti və ya bir
.sözlə Əhli- Beyt (ə)- ın məzlumiyyəti idi
Eyni zamanda bu Bəni Üməyyəyə qarşı qiyamda mühüm olan şey şiənin rolu və Əhli-
Beytin məzlumanə vəziyyəti idi. Hərçənd Seyidil Şühədanın şəhadətindən sonra İmamlar qiyam etmədilər, çünki, bu vəziyyətdə silahlı qiyamı ədalətli İslam dövlətinin yaradılması üçün münasib görmədilər buna görə başqa səngərlərdə İlahi təklifləri və
əhkamı insanlara çatdırdılar və çoxlu İslamdan kənara çıxmaları dəf etdilər. Hətta
qələbədən sonra Bəni Üməyyə əleyhinə olan sonuncu qiyamda baş verənlərdən sonra tənha o əqidəyə layiq olan şəxs İmam Cəfər Sadiq (ə) idi. Baxmayaraq ki, bu işi Həzrətə təklif etmişdilər, İmam Sadiq bunu qəbul etməkdən imtina etmişdi. Onun tərəfindən belə siyasətin seçilməsi, şiə etiqadına görə nəticədə Peyğəmbər (s)
tərəfindən verilən əmr idi ki, vəhy vasitəsilə Peyğəmbər (s)- a xəbər verilmişdi. Buna əlavə olaraq hər İmam mövcud şəraitdə öz təklifini hamıdan yaxşı bilir və həmişə daha mühüm işləri başqa işlərdən üstün tutur. Əgər Həzrət bu yolu seçməsəydi,
İslamın məsləhətinə olan mühüm bir şey zay olacaqdı. Çünki, hər bir nəzər sahibinə məlumdur ki, belə şəraitdə, İslamın nurani əhkamını icra etmək və hökuməti ədalətli
.İslam nizamını işə salmaq imkanı mövcud deyildi
İMAM SADİQ (ə) VƏ ŞİƏ MƏZHƏBİ.3
:ÜÇÜNCÜ SUAL
Məgər İmam Cəfər Sadiq (ə) təşəyyuh məktəbinin qurucusudur, ya onu izah və
?aydınlaşdıran olmuşdur
:CAVAB
İmam Sadiq (ə) şiənin əsas təfəkkürünü- çoxlu sayda Əhli- Beyt (ə)- ın dost və aşiqləri Onu tanıtdırmamalı idilər- hamıya göstərdilər. O böyük elmi mədrəsənin təsisi ilə cəmiyyəti islamın düzgün həqiqətlərinin- ki, İmam Əli (ə) və Əhli- Beyt (ə)- ın ardınca gedərək həyata keçməsi ilə məlumatlandırdı, bu halda ki, İmam Sadiq 9ə)- dan öncəki
.dövrlərdə maarifin yayılması o Həzrətin dövründə olduğu həddə deyildi
Bu o mənada deyildir ki, İmam Cəfər Sadiq (ə) şiə təfəkkürünün yaradıcısıdır, çünki deyildiyi kimi şiə təfəkkürü Peyğəmbər (s)- ın zamanında aydın şəkildə idi və Böyük
Peyğəmbər (s)- ın mötəbər hədislər və aydın hidayətləri onun keyfiyyətini məlum etmişdir.Zamanın ötməsi və hadisələri baş verməsi onun təkmilləşməsində heç təsiri olmamışdır, əlbəttə sonrakı dövrlərdə xüsusuylə İmam Sadiq və İmam Baqir (ə)- ın dövrlərində onun təbliğ, yayılma və tənzimində bu işlərin təsiri olmuşdur və hətta bu
hadisənin özü bu təfəkkürün haqqaniyyətini
.müxalif təfəkkürlər müqabilində daha da aşkar etdi
Şiə təfəkkürünün İmamət məsələsində qələbəsinin səbəblərindən biri də insanların Bəni Üməyyənin hakimiyyəti dövründə Peyğəmbərin canişini deyib onun yerində oturan hakimlərin əməl və rəftarlarında İslam əhkamına və Üsuluna uyğun heç bir şey
.görməməkləri oldu
Bu iş hətta cəmiyyətin onlara qarşı qiyamına səbəb oldu. Baxmayaraq ki, bu qiyamların əksəriyyəti gücün vasitəsi ilə məğlubiyyətə düçar oldu və zahirdə Bəni Üməyyə hökuməti davam etdi, amma bu hadisələr şiə təfəkkürünün insanların
.qəlblərində yayılmasına və möhkəmlənməsinə səbəb oldu
İMAM SADİQ (ə)- DAN ÖNCƏ 4
:DÖRDÜNCÜ SUAL
Təşəyyuh məzhəbi İmam Sadiq (ə)- dan öncə də dini liderlərin əmrlərində əsas
?müzakirə obiyekti olmuşdurmu
:CAVAB
Əvvəldə söylədiyimiz kimi şiə təfəkkürü Peyğəmbər (s) tərəfindən yaradılmış əsl İslam təfəkkürüdür. Bu məna və mətləbi Əmirəl Möminin Əli (ə)- ın kəlamlarından və Nəhcül
.Bəlağədən istifadə edərək başa düşmək mümkündür
İmam Baqir və İmam sadiq (ə) bu təfəkkürü müxtəlif sahələrdə insanlar üçün şərh edərək, insanların bu barədə məlumatlarını kamilləşdirdilər və bu məsələlərdə İfrat və
.təfritləri həll etdilər
Onlar İmamətin əsl və tam islamı olduğunu isbat etdilər ki, həqiqəti və onun
dərəcələrinin söyləyənlərin Məsum İmamlar olduğunu bildirdilər. Məlum olduğu kimi onlar bütün İslam məfhum və terminlərinin və Quran ayələrinin izah və təfsir edənləridir. Misili olmayan və böyük vəziyyətlərdə onların elmi məlum olur, hamı o böyük şəxsiyyətlərin əsl İmamət məfhumunun kamil və əsas şəkildə tanınmasına cavabdehlik səlahiyyətlərinə və eyni halda yeganə etimadlı mənbə olduğlarını başa
düşdülər. Bu o mənada deyil ki, İmamətin
əsasını onlar yeni kəşf etmişlər və ya qeyb aləminə imanları olmayan insanların
.sözlərinə əsasən, tarixin müxtəlif hadisələrinin nəticəsi olaraq yaranmışdır
Həmçinin əhl sünnətın mötəbər rəvayətlərindən olan, Əli Binəl Hüseyn (ə), İmam Baqir və İmam Cəfər Sadiq (ə) haqqında rəvayətə əsasən, “Əhməd Şakir” “Əl Baisul Həsis”
kitabının şərhində belə yazır: “Bu axırıncı İmamdan öncəki İmamların mənəvi
”.mövqiyyəti və İmamətləri insanların qəlblərində çox möhkəm idi
İmamların Quran natiqi olmalarına etiqad, yəni onlar Quranın xüsusi məna və izahını bilmələrini, İmam Baqir (ə)- ın uca atası İmam Zeynəlabidin (ə)- dan olan rəvayətə və ondan da əvvəl Əmirəl Möminin (ə), İmam Həsən və İmam Hüseyn (ə)- dan rəvayətlərə əsasən dəfələrlə bəyan olunmuşdur və Peyğəmbər (s) şəxsən özü təvatir hədislərdən də üstün olan hədisdə Məsum İmam (ə) –ı Quranla eyni səviyyətə göstərmişdir. Əhli sünnət kitablarında İmam Zeynəlabidin (ə)- ın xütbəsinin təfsirində belə nəql olununr ki, Əhli- Beyt (ə)-dan İmamlar səmimi seçimdir və bu böyüklərimiz
.xilqətin yeganə mərcə və ilahi höccətləridir
ŞİƏ TƏFƏKKÜRÜNÜN ELMİLİYİ.5
:BEŞİNCİ SUAL
Cəmiyyətin idarə olunması Əmirəl Möminin (ə)- ın dövründə 5 il müddət kimi qısa zamanda Məsum imamların ixtiyarında olmamışdır. Şiə baxışına əsasən dini hökumətin yaradılması, hansı səviyyədə cəmiyyətdə əməli şəkildə həyata keçirtmək
?imkanı mövcutdur
:CAVAB
Şiə təfəkkürü bir məntiqi təfəkkürdür ki, təlimat nöqtey- nəzərindən həyata keçirtmək
.imkanı olub və vardır
İmamət məsələsində şiənin baxışı Peyğəmbər (s)- dan sonra cəmiyyətin dini və siyasi lideri o şəxs ola bilər ki, Peyğəmbər (s)- ın insanlar üçün gətirdiyi bütün Əhkam və Üsul elmində hamıdan elimli olsun. Tərəddütsüz Peyğəmbər (s)- ın dövründə bu
xüsusiyyətlərə malik Əli (ə)- dan başqa heç bir şəxs yox idi. Buna görə də Peyğəmbər
(s) özündən sonra onu canişin təyin etdi və sonra oniki nəfər olan Məsum İmamları
.tərtiblə bütün cəmiyyət üçün bəyan etdi
Əlbəttə bu onların Peyğəmbərə qohumluqlarına görə deyildi, bəlkə bu onların mənəvi və elmi bacarıqlarının xüsusiyyətlərinə görə idi ki, Allah təala insanların içindən
Peyğəmbərin canişinliyi üçün yalnız
”:onları seçdi. Necə ki, Quran Peyğəmbərlərin canişinləri barəsində belə buyurur
(1){ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ی_ﻞﻋ ناﺮﻤﻋ لآو ﻢﯿﻫاﺮﺑإ لآو ﺎﺣﻮﻧو مدآ ﯽﻔﻄﺻا ﻪﻠﻟا نإ}
Allah təala Adəm, Nuh, İbrahim övladlarını və İmran ailəsini aləmlər içərisində“
.seçilmiş (üstün) etdi
Əgər insanlar bütün işlərdə doğru yolda hərəkət etmək istəyirlərsə onların ardınca getməli və onları özlərinin ağası olaraq vacib şəkildə onlara itaət etməli olduqlarını bilməlidirlər və onların işlərinə Peyğəmbər (s)- ın işləri kimi hörmət bəsləməlidirlər. Bu halda şiə təfəkküründə bəyan ediləm Əhkam və proqramlar xəyali və realliqdan uzaq olmayacaq və onların həyata keçirtmək imkanı yaranacaqdır. Əksinə onlar əsl İslam təlimləridir ki, əgər şərait yaranarsa bütün cəmiyyətlərdə istifadə olunma
.qabiliyyətinə malikdir
Əgər biz tarixin bəzi bölmələrində, bəzi kəslərin siyasəti aydınlaşdıraraq əməli şəkildə onun qarşısını alırlar, bu onların aydınlaşdırma bacarığının olmaması demək deyil,
bəlkə bu əhkam insanın reallıqlarını nəzərə alaraq seçilmişdir. Buna görə bütün bəşəriyyət onun dalınca gedir- və şiə etiqadına görə nəhayət ona çatılacaqdır. Bu iş Allahın axırıncı höccəti olan Axiril Zaman tərəfindən həyata keçiriləcək və bütün bəşər
.bir vahid nizamla idarə olunacaqdır
Buna əlavə olaraq Peyğəmbərlər (s)-ın dəvəti haqqın bəyanı, nicat və doğru yolu
,nişan verməkdir. Əgər elmlə insanlar bunu qəbul etməsələr, onlara demək lazımdır ki
(2){ارﻮﻔﮐ ﺎﻣإو اﺮﮐﺎﺷ ﺎﻣإ ﻞﯿﺒﺴﻟا هﺎﻨﯾﺪﻫ ﺎﻧإ}
Biz doğru yolu ona göstərdik, istər şükr edən olar- qəbul edər- istərsə də naşükür“
”.olar
Buna görə Peyğəmbərin vəzifəsi İlahi Əhkamını bəyan etməkdir ki, buda əsl imamətdir. İnsanlardır ki, Peyğəmbərin və Məsum İmamların dəvətini qəbul edib və onun icrasında onlarla əlbir olamalıdır və bu işin onlar üçün aydınlaşmasına şərait
.yaradacaqdır
Məsum İmamlar (ə)- ın əməl və siyasətləri, əməli və nəticə
*********
.Ali İmran surəsi, 33 ayə . [1] -1
.İnsan surəsi, 3 ayə . [2] -2
.verən, eyni halda reallıq olmuşdur
Misal üçün Əmirəl Möminin (ə)- ın, Həzrət Müctəba və Seyyidil Şühəda (ə)- ın bütün əməlləri zəmanəsinin şərtlərin və reallıqın nəzərə alaraq öz işlərini həyata
.keçirtmişlər
Məsələn Əgər İmam Həsən (ə) Müaviyyə ilə sülh etdisə o bütün şəraiti nəzərdən keçirərək ən münasib yolu seçdi. İmam Hüseyn (ə) da bilə- bilə Yezidə beyyət etməkdən imtina etdi və Kərbəlaya gedərək o bütün müsibətləri qəbul etdi və nəhayət öz məqsədinə çatdı. Bəli, əgər İmam Hüseyn (ə) başqa şəraitdə olsaydı, yəni hökumətin ələ keçirtmək şəraitinin və vasitəsinin yarandığını görsəydi, yenə də haqqı əldə etmək və Peyğəmbər (s)- ın xilafətindən özgələri uzaqlaşdırardı. Amma onun dövrü elə idi ki, bu məqsədi həyata keçirtməyin uyğun olmadığını bilirdi və buna görə elə metoda əl atdı ki, İslam dünyasını ayağa qaldırdı və İslamı canlandırdı. Doğrudur,
zahirdə onlar xilafəti ələ keçirə bilmədilər, amma bütün insanların qəlblərində Müafiyyədən uzaqlaşdılar və Müaviyyənin İslam üçün planları suya düşdü və sonralar
:bu iş barəsində belə dedilər
ءﺎﻘﺒﻟا ﯽﻨﯿﺴﺣ و ثوﺪﺤﻟا یﺪﻤﺤﻣ
O biri Məsum İmamlar da öz şəraitlərinə uyğun olaraq, öz vəzifələrinə əməl edərək
.İslamı qorudular
İmam zaman (ə)- ın zühuruna inam şiənin təsəlli qaynağı və insanların müqavimət ruhu, səbr və dözümləri oldu və dinə etinasızlıq və ümidsızliyin qarşısın aldı və bu bir etiqatdır ki, şiəliyin təlim mətnlərində və mötəbər hədislərdə ona diqqət olunmuşdur və bu İmam Baqir və İmam Sadiq (ə)- ın zəmanəsində daha da diqqət mərkəzində oldu və insanların zalım hökumdarların cinayyətlərinə görə şiəliyə doğru qayıdışlar
.çoxaldı
İnsanlar başa düşdülər ki, Peyğəmbərdən sonra bəzi səhabələrin İmamətin əslində dəyişikliklərin olması İslamda heç bir şeyi dəyişdirməyəcəyini güman edirdilər, amma sonra necə faciələr yaratdılar və İslamı öz yolundan çıxartdılar və xilafəti qəsb olunmasından tutmuş insanlara zülümlər edildi və şeytana qayıdışlar oldu. Bu
insanların İmamət barəsində imanlarını gücləndirdi və başa düşdülər ki, yalnız bu
əqidədir ki, İslam
.proqramlarını həyata keçirdir və onu kədərli və təəssüblü şəkildə sona çatdırır Buna görə Məsum İmamların hərəkət və rəftarları bir tərəfdən, zalım və sitəmkar xilafət qəsbkarlarının rəftarları başqa tərəfdən , şiə təfəkkürünün insanların qəlbinə daha çox nüfuz etməsinə səbəb oldu və onun ardınca Məsum İmamlara dönüş gücləndi və buradadır ki, biz görürük İmam Sadiq (ə) öz zəmanəsində hökumət başçılarının təlaşına baxmayaraq, ümumi insanlar arsında sevgi qazandı, hətta şiəni
.onun adı ilə tanıyırlar
ZƏMANƏNİN QƏSBKAR HÖKUMDARLARI MÜQABİLİNDƏ ŞİƏNİN MÖVQEYİ.6
:ALTINCI SUAL
?Şiənin Hakimlər müqabilində mövqe tutması necə və hansı meyyarlar əsasında idi
:CAVAB
Şiənin mövqeyi həmişə İslamın qorunması və dinin qalıcılığı, zülümkar və qəsbkar hökümdarların qanunsuzluğunu sübut etmək olmuşdur və həmişə çalışmışdır ki, şəri
.vilayətə əsaslanan İslam hökumətini qursun
Şiəlikdə şəriət məfhumlarının bəyan edilməsi yalnız Kitab və sünnət əsasındadır və bu
:barədə Quran belə buyurur
(1){ﻦﺴﺣا ﯽﻫ ﯽﺘﻟﺎﺑ ﻢﻬﻟدﺎﺟو}
”!Və onlarla ən yaxşı metodlarla, isbat və münazirə et “
Elə metodla dialoq və müzakirə et ki, ən yaxşısı olsun və xüsusi şəraitdə təqiyyə əsasında elə əməl et və davran ki, başqaları düzgün islam və həqiqi şəriətə doğru hidayət olsunlar və zəmanənin qəsbkar və rəhimsiz hökumdarlarının zülümlərindən və
.hökümranlıqlarından xaric ola bilsinlər
,Buradan görürük ki, tarix boyu yalnız şiə olmuşdur ki
**********
.Nəhl surəsi, 125 ayə . [1] -1
.zalım hökumətlərə qarşı daim qiyamlar etmişdir
Şiə o kəslərin İmamətliyinə etiqadı vardır ki, Peyğəmbər (s) özü dəfələrlə bunu bəyan etmişdir və şiə həmişə mövqeyni İslam təlimləri və Peyğəmbər (s)- ın yolu əsasında qurmuşdur və lazım şəraitin yaranmaması müqabilində, Əmirəl Möminin (ə) kimi öz zəmanəsində zahirən sükut və kənara çəkilərək, bunu qiyamdan üstün tutmuşlar və
.ya İmam Müctəba (ə) kimi rəftar edərək İslamı yox olma təhlükəsindən qorumuşlar Amma Kərbəla hadisəsi və Seyyidil Şühəda (ə)- ın Yezidə beyyətdən imtina etməsi bir qiyam idi ki, tarix boyu bunun timsalında hərəkət görülməmişdir. Bu hərəkət bütün
.müsəlmanlar üçün nümunə və mübarizə proqramıdır
Baxmayaraq ki, zahirdə Əbaəbdillahın qiyamı məğlub oldu, amma həqiqətdə qalib qiyam idi, ona görə ki, doğru İslamı canlandırdı və şiələrin üzlərindən naümidliyi
.götürdü və fikirlərinin sabit və qüvvətlənməsinə səbəb oldu
İmamlar öz elmləri ilə bilirdilər ki, insanların qəlblərində Əhli- Beyt (ə) olan etiqad və
imanı gücləndirmək lazımdır. Bu yolla onlar siyası, elmi və mədəni tərəflərdən güclənərək, bu yolla hökümdarlara qarşı çıxmaq və tərtiblə həqiqi İslam
.hakimiyyətinin zəminini yaratmaq istəyirdilər
ŞİƏLİYƏ ĞOLOVV TÖHMƏTİ.7
:YEDDİNCİ SUAL
Bəzi yazıçılar, bir sıra ifrata varıb yollarını azmış firqələri şiə ilə eyni cərgədə hesab edirlər. Təəssüflər olsun ki, şiəni Ğolovvla ( şişirtmə) ittiham edirlər və biz bilirik ki, bu bir töhmətdir ki, bizim dövrümüzdə də bu Vəhabilər tərəfindən nəşr, çap və risalə yolu ?ilə şiə maarifinə ləkə yaxırlar. Əgər mümkündürsə bu barədə bir az izah verərdiz
:CAVAB
Ğolovvlu əqaid məsələsi keçmişdən böyük sabiqəyə malikdir və bu barədə Qurani
:Kərim Yəhud və Nəsranilərin timsalında belə buyurur
”!Yəhudilər dedilər: Üzeyr Allahın oğludur! Və Nəsranilər dedilər: İsa Allahın oğludur “
:Müsəlmanlar arasında da bu xəstəlik bu hədisdə bəyan edilir
(1)هﻮﻤﺘﻠﺧﺪﻟ ﺐﺿ ﺮﺠﺣ ﻞﺧد ﻢﻫﺪﺣا نا ﻮﻟ ﯽﺘﺣ هﺬﻘﻟﺎﺑ هﺬﻘﻟاو ﻞﻌﻨﻟﺎﺑ ﻞﻌﻨﻟا اوﺬﺣ ﻢﮑﻠﺒﻗ نﺎﮐ ﻦﻣ ﻞﺒﺳ ﻦﮑﻠﺘﺴﻟ
Hansı yolu getmək istəyirsiniz ki, sizdən öncəkilər getmişdilər, ayaq-ayaqa və qulaq-“
qulağa, hətta əgər onlardan biri kərtənkələ dəliyinə girərsə, sizdə ora daxil olarsınız”.
Bu
**********
.Bəharul Ənvar, c 21, s 257 . [1] -1
.fikirlərə Əmirəl Möminin (ə)- ın barəsində də rast gəlinir
Bəzi qruplar onun barəsində İlahilik və Allahlıq iddia etdilər və o Həzrəti öz şerlərində
:Allah kimi mədh etdilər
ﺎﻣﺬﺟ ﺮﺒﯿﺧ نﺎﮐرا عﺰﻋز ﻦﻣ ﻖﯾﻼﺨﻟا ﻖﻟﺎﺧ ﺖﻧا ﺎﻨﺑر و ﺎﻬﻟا ﻪﻟ ﺎﻧﺪﺠﺳو ﯽﻟﻮﻣ و ﺎﻣﺎﻣا ﻪﺑ ﺎﻨﯿﺿر ﺪﻗ
Yaradılanları sən yaratdın, o kəs ki, xeybər qalasının möhkəm bünövrəsini lərziyə “
gətirdi. Biz ondan razıyıq ki, öncül və ağamızdır və ona səcdə və torpağa doğru əyilirik
”.ki, o bizim Allah və pərvərdiğarımızdır
Bəziləri böyütmə və mübaliğə baxımdan bu sözləri və şerləri söyləyənlər deyirlər-
.həqiqətdə biz o həzrəti özümüzə Allah hesab etmirik
:Buna əlavə olaraq o Həzrəti özündən rəvayətdə belə buyurur
(1)لﺎﻗ ﺾﻐﺒﻣو لﺎﻏ ﺐﺤﻣ ،نﻼﺟر ﯽﻓ ﮏﻠﻫ
İki qrup mənim barəmdə yanıldılar, mənə ya məhəbbətlərində ifrata vardılar ya da “
”düşmənlik edərək məqam və yüksək rütbəmi dandılar
Hər halda tarix boyu bəzi belə qruplar var olub və vardırlar ki, öz əqaidlərində mübaliğə edərək ifrata varırlar. Bu kənara çıxmaların ən yüksəyi kimi isə Allah
.məqamına gətirməkdir
Hər halda bu yodan kənara çıxmalar Əsl islam və şiə əqaidinə ziddilər.Belə əqaidlər daha çox özlərini Əhli Sünnət hesab edən Sufilərdən yaranmışdır. Bunlarda əsasən Hulul və ittihad və s kimi kələmələr gözə dəyir. Xoşbəxtlikdən şiələr içində sufilik məsələsi Məsum İmamların (ə) hidayətverici hərəkətləri nəticəsində, Əhli təsənun içərisində olduğu həddə rövnəq tapmadılar, bəlkə Məsum İmamlar (ə), onların
.ardıcılları və böyük alimlər tərəfindən məhkum olunaraq, kənara atıldılar
Bəs bu işin şiəyə nisbət verilməsi töhməttən başqa bir şey deyil. Şiə əqaidi tovhid,
Nübuvvət, İmamət, Ədalət və Məad və başqa məsələlərində inhirafatlı və ğolovvlu
mətləblərdən uzaqdır. Bu ona görədir ki, Məsum İmamlar (ə) iki və yarım əsr dinin qoruyucuları olmuşlar və elə əməl etmişlər ki, şirklə yoğrulmuş əqaidlər bu məzhəbə nüfuz edə bilməmişdir. Sonralar kitabların və məqalələrin çap olunması sayəsində bu
**********
.Nəhcül Bəlağ, sübhül Saleh, Qasirin sözləri, ş 117 . [1] -1
.etiqad daha ətraflı izah olunmuşdur
Əlbəttə sonradan şiəlikdə sufi və xanqah kimi əqidələr peyda oldular və Əli (ə)-ın vilayət və hörmət adı altında ifratlı əqaidi bəyan etdilər və amma alimlərin uyğun
.cavabları nəticəsində onlar daha çox müqavimət göstərə bilmədilər
Şiə məzhəbində əhəd olan Allahın cəlal və camal sifətlərinə şərik qoşulmur.
Peyğəmbər (s)- ı və Məsum İmamları (ə)- ı Allahın bəndələri hesab edilir ki, hər
.cəhətdən Allaha möhtacdırlar, yalnı Allahı zati olaraq Uca bilirlər
Əlbəttə Şiə ayə və rəvayətlərə uyğun olaraq bu böyük şəxsiyyətlərin sifət və fəzilətlərə və ali məqama və dərəcəyə malik olmalarını zikr edir və onları höccət,
İmam, Vəli, möcüzə və kəramətlərin sahibi və əmri bilirlər. Bu sifətlərin heç birində ğolovv və şirk iyi gəlmir və bütün bunlar göstərir ki, onlar kamal və yüksək übudiyyət
.mərtəbəsinə çataraq Allahın əmrləri qarşısında təslim olurlar
Nəhayət, İmamət Quran və rəvayətlərdən və Peyğəmbər (s)-ın hədislərində bəyan
olunan İslamın əsaslarından biridir və tarixdə baş verən hadisələrin, məğlubiyyətlərin
.və zamanın onun təkmil və formalaşmasında heç bir təsir və rolu olmamışdır
Buna əlavə olaraq İmam barəsində olan sifətlərdə heç bir ifrat yoxdur və bunların
.bütünü hədislərə uyğun olaraq isbat olunmuşdur
(1)اﺮﺿ ﻻو ﺎﻌﻔﻧ ﻪﺴﻔﻨﻟ ﮏﻠﻤﯾ ﻻو
”Və bacarığın ziyan və xeyri özünə yoxdur“
Hətta İmam, Peyğəmbər deyil, yəni ona əhkam və şəriət vəhy olmur- hərçənd mühəddisdir, yəni mələklər onunla danışırlar- amma onun mələklə əlaqəsi nəbi ilə vəhy mələyinin əlaqəsi kimi deyil, fərq yalnız Peyğəmbərə İlahi əhkam vəhy olunmasındadır. Çünki, bütün Üsul və Əhkamın vəhyi və risalət, Peyğəmbərin rehləti
.ilə sona çatdı
İmamşünaslıqın vəzivəsi İmam olan şəxsin Allah tərəfindən Petğəmbər (s) vasitəsilə elan olunaraq İmamlığa seçiləni tanıtdırmaq və onları Peyğəmbər (s) kimi ümumi
hakim və
*********
.Baharul Ənvar, c76, s 167, h 7 . [1] -1
bütün dini və dünyəvi işlərdə mütləq vilayət sahibi olduğunu və peyğəmbərlik sifətindən başqa bütün sifətləri- elm, ismət və s mali olduğlarını onlar üçün sübut etməkdir və xülasə biz hamımız Məsum İmamlar (ə)- ı bütün dini və dünyəvi işlərdə haqq olduğunu tanımalıyöğ. Maddi təfəkkür sahibləri və qeyb aləminə inanmayan şəxslər, Allaha, qeyb aləminə, peyğəmbər və İmamlara ğolovvlu sifətlər verirlər, çünki maddi insan bu sifətləri başa düşməkdə acizdir. Misal olaraq Maddi fikirli insanların nəzərində, Həzrət İbrahim, Musa və İsa (ə)- ın möminlərin inandığı möcüzələr bir növ ğolovv hesab edilir. Halbuki, burada heç bir ğolovvdan söhbət gedə bilməz. Bunların hamısı həqiqətdir ki, onların uca məqamının nişanəsidir. Ğolovv odur ki, Peyğəmbər və
.İmamı Allah hesab edək və ya Allahın onlarla birləşmiş və s hesab edilsin
MÖTƏZİLƏ İLƏ ŞİƏNİN ƏLAQƏSİ.8
:SƏKKİZİNCİ SUAL
Üsuliddinin beş əsas yerə bölünməsinin səbəbi nədir? Bu məsələdə şiə ilə mötəzilinin
?əlaqəsinin rolu olub ya xeyr
:CAVAB
Şiə İslam və məzhəbi məsələlərdə bütün firqələrlə dialoq və mübahisələr etmişdir ki,
buna şiə kitablarında işarə olunmuşdur. Amma heç bir etiqadi məsələ onların təsiri altına düşməmişdir. Deyildiyi kimi şiə təfəkkürü islamın özüdür, amma o biri firqələr
.yeni yaranmışdır
Şiə əqaidi bu beş əsasla məhdudlaşmır. Əksinə çoxlu digər məsələr buraya aid olunur.
Əlbəttə İslam və məzhəb əqaidini tovhid, nübuvvət və məadla və ya tovhid və nübuvvətlə xülasə etmək olar. Həmçinin İmamət, məad və başqa məsələlər
Peyğəmbər (s)- ın dəvət etdiyi və onlardan xəbər verdiyi və xəbərlərə uyğun olaraq,
.nübuvvətə və onun dediyi bütün xəbərlərə imana bərabər hesab edilir
ﯽﺒﻨﻟا ﻪﻨﻋ ﺄﺒﻧا ﻣﺎ ﻞﮑﺑ نﺎﻤﯾا هﻮﺒﻨﻟﺎﺑ نﺎﻤﯾﻻا
”.Nübuvvətə etiqad Peyğəmbərin xəbər verdiyləri şeylərə imana bərabərdir“
Həmçinin beş üsuliddin: tovhid, nübuvvət, məad, ədalət və imamətdir ki, hər
müsəlmanın bunlara etiqadı olmalıdır, ağıl və
şər də bunu qəbul edir. Qisa şəkildə əqaidin qeyd edilməsi o səbəbdəndir ki, şiə İmamət və Ədalət məsələlərini o biri etiqad üsulları ilə eyni cərgədə hesab edir. Amma
.Əhli Sünnət- Əşəri firqəsi-nin buna etiqadları yoxdur
Şiə öz əqaidini Peyğəmbər (s), Quran və Məsum İmamların rəvayətlərindən götürmüşdür və heç biri mötəzilə firqəsinin təsiri ilə olmamışdır. Çünki bu firqə
.sonralar əmələ gəlmişdir
Əgər şiə və mötəzilə firqəsinin arasında bəzi oxşarlıqların olduğunu görürüksə, bunun vasitəli və ya vasitəsiz olaraq Məsum İmamlardan götürüldüyü qənaətinə gəlirik. Bu
misal
”نﺎﯾﻮﻠﻋ ﺪﯿﺣﻮﺘﻟا و لﺪﻌﻟا و نﺎﯾﻮﻣا ﻪﯿﺒﺸﺘﻟا و ﺮﺒﺠﻟا“
.çox məşhurdur ki, bizim iddiamızı təsdiqləyir
Buna əsasən bəzi yazıçılar ki, şiə məzhəbindən və onun keçmişindən xəbərsiz idilər və
mötəzilə və əşəri məzhəbini təhqiq edirdilər, şiə alimlərinin məsələn Seyyid Murtəzanın Əşəri əqaidinə müxalif olduğlarını görüb sandılar ki, onlar
.mötəzilədəndirlər
İKİNCİ BÖLÜM.İMAMƏT
İŞARƏ
İMAM (ə)-LARIN SEÇİLMƏSİNİN SİRRİ.9
:DOQQUZUNCU SUAL
?Məsum İmamların İmamlıq və Vilayət məqamına seçilmələrinin sirri nədir
?Bəşər ağlı bunu dərk etməyə qadirdirmi
:CAVAB
Bu sual təkcə Məsum İmamların (ə) seçilməsinə məxsus deyil, bəlkə bu sual bütün Peyğəmbərlərin və hətta vəhy mələyi Cəbrail (ə)- ın seçilməsinə, Peyğəmbərlərin bəzilərinin bəzilərindən, bəzi qovmun bəziləırindən və insanların bəzi insan və
.məxluqatdan üstünlüyünə həm aid etmək olar
Həqiqət odur ki, seçim Allahın işlərindən biridir ki, buna çoxlu ayələrdən dəlillər vardır,
:o cümlədən Al-İmran surəsinin 33 ayəsində belə buyurulur
(1){ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ی_ﻞﻋ ناﺮﻤﻋ لآو ﻢﯿﻫاﺮﺑإ لآو ﺎﺣﻮﻧو مدآ ﯽﻔﻄﺻا ﻪﻠﻟا نإ}
Allah təala Adəm, Nuh və İbrahim övladlarını və İmran ailəsini aləmlər üzərində“1.
”.üstün etdi
:Nəml Surəsinin 59 ayəsində Allah təala belə buyurur 2.
(2){ﯽﻔﻄﺻا ﻦﯾﺬﻟا هدﺎﺒﻋ ی_ﻞﻋ مﻼﺳو ﷲ ﺪﻤﺤﻟا ﻞﻗ}
Həmd Allaha məxsusdur və onun seçilmiş bəndələrinə“
**********
.Al-İmran surəsinin 33 ayə . [1] -1
.Nəml Surəsinin 59 ayə . [2] -2
”salam olsun
:Al-İmran surəsi, 42 ayəsində belə buyurulur 3.
(1){ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ءﺎﺴﻧ ی_ﻞﻋ کﺎﻔﻄﺻاو کﺮﻬﻃو کﺎﻔﻄﺻا ﻪﻠﻟا نإ ﻢﯾﺮﻣ ﯾﺎ ﻪﮑﺋﻼﻤﻟا ﺖﻟﺎﻗ ذإو}
Ey Məryəm! Allah səni seçdi və səni pak etdi və bütün dünya xanımlar üzərinə üstün“
”.etdi
:Bəqərə surəsi, 247 ayədə belə buyurulur 4.
(2){ﻢﮑﯿﻠﻋ هﺎﻔﻄﺻا ﻪﻠﻟا نإ لﺎﻗ}
”Allah sizdən ötrü onu seçdi“
:Əraf surəsi, 144 ayəsində Allah təala belə buyurur 5.
(3){ﯽﺗﻻﺎﺳﺮﺑ سﺎﻨﻟا ی_ﻞﻋ ﮏﺘﯿﻔﻄﺻا ﯽﻧإ}
”Ya Musa! Mən öz risalətlərimlə danışmağımla insanlardan səni seçib üstün tutdum“
:Fatir surəsi, 32 ayədə belə buyurulur 6.
(4){ﺎﻧدﺎﺒﻋ ﻦﻣ ﺎﻨﯿﻔﻄﺻا ﻦﯾﺬﻟا بﺎﺘﮑﻟا ﺎﻨﺛروا ﻢﺛ}
”Sonra Kitabı bəndələrimizdən seçdiklərimizə miras verdik“
.Hətta Abbasi xəlifəsi olan Mənsur belə deyirdi: İmam Sadiq (ə) bu ayəyə nümunədir
(5){ﺎﻧدﺎﺒﻋ ﻦﻣ ﺎﻨﯿﻔﻄﺻا ﻦﯾﺬﻟا}
”Bəndələrimizdən seçdiklərimiz“
:Bəqərə surəsinin,130 ayəsində buyurulur 7.
(6){ﺎﯿﻧﺪﻟا ﯽﻓ هﺎﻨﯿﻔﻄﺻا ﺪﻘﻟو}
”Biz onu bu dünyada seçdik“
:Həcc surəsi, 75 ayədə buyurulur 8.
(7){سﺎﻨﻟا ﻦﻣو ﻼﺳر ﻪﮑﺋﻼﻤﻟا ﻦﻣ ﯽﻔﻄﺼﯾ ﷲا}
”Allah mələklərdən də elçilər seçər, insanlardan da“
:Sad surəsi, 47 ayədə buyurulur 9.
(8){رﺎﯿﺧﻻا ﻦﻣ ﻞﮐو ﻞﻔﮑﻟا اذو ﻊﺴﯿﻟاو ﻞﯿﻋﺎﻤﺳإ ﺮﮐذاو}
”.Və onlar mənim yanımdan seçilmişlər və yaxşılardır“
:Məryəm surəsi, 58 ayədə buyurulur 10.
(9){ﺎﻨﯿﺒﺘﺟاو ﺎﻨﯾﺪﻫ ﻦﻤﻣو}
**********
.Al-İmran surəsi, 42 ayə . [1] -1 .Bəqərə surəsi, 247 ayə . [2] -2
.Əraf surəsi, 144 ayə . [3] -3 .Fatir surəsi, 32 ayə . [4] -4 .Fatir surəsi, 32 ayə . [5] -5
.Bəqərə surəsinin,130 ayə . [6] -6
.Həcc surəsi, 75 ayə . [7] -7 .Sad surəsi, 47 ayə . [8] -8
.Məryəm surəsi, 58 ayə . [9] -9
”.Və o kəsləri ki, hidayət etdik, onlarıda seçdik“
:Ənam surəsi, 87 ayəsində belə buyurulur 11.
(1){ﻢﻫﺎﻨﯾﺪﻫو ﻢﻫﺎﻨﯿﺒﺘﺟاو}
”.Şəxslərə üstünlük verib, seçdik və doğru yola hidayət etdik -“
:Al-İmran surəsi, 179 ayəsində Allah təala belə buyurmuşdur 12.
(2){ءﺎﺸﯾ ﻦﻣ ﻪﻠﺳر ﻦﻣ ﯽﺒﺘﺠﯾ ﻪﻠﻟا ﻦﮑﻟو}
Lakin Allah öz peyğəmbərlərindən istədiyi şəxsi seçər və ona qeybdən bəzi şeylər“
”.bildirər
:Şura surəsi, 13 ayədə buyurulur 13.
(3){ءﺎﺸﯾ ﻦﻣ ﻪﯿﻟإ ﯽﺒﺘﺠﯾ ﷲا}
”.Allah kimi istəyirsə onu da seçir “
:Yusuf surəsi, 6 ayədə buyurulur 14.
�
(4){ﮏﺑر ﮏﯿﺒﺘﺠﯾ ﮏﻟﺬﮐو}
”.Pərvərdigarın səni belə seçir “
.Bunlardan başqa bir çox ayələr seçimin həkimanə iş və İlahi sünnət olduğunu ğöstərir Imam Zeynəlabidi (ə)- ın övladı Zeyd Şəhidin “Əl Sfut” adlı risaləsində birinci əsrdə
.Əhli- Beyt (ə)- ın seçilmə məsələsini təhqiq etmişdir
Təkvini (yaradılış) aləmində də mükafatlandırma məsələsi bəyan olumuşdur və onun zəruriliyini tamamilə ağıl dərk edir və bütün üzvlərin göz, baş, beyn ola bilmədiyi və meyvələrin bir-birinə oxşamadığı kimi bütün insanlar da bir- birinə oxşamır və onlar yaradılışdan, sifət və görünüş cəhəttən bir- birlərindən fərqlənirlər, bu o mənadadır ki,
insanların hamısı kamil fərd ola bilməz.Yəni hamı Mühəmməd (s) ya Əli (ə) ya da
.İbrahim Xəlilullah (s) və s ola bilməz
İmamət və Məmumiyyət, Məbus və Məbus İləyh məsələsi bu tərtiblədir ki, ya İlahi təqdir vasitəsi və yaradılış səbəbidir və ya birbaşa şəkildə ilahi təyin, aydınlaşma və seçimlə həyata keçir. Hər halda bütün ayələr sirr və hikmətlə doludur ki, yalnız Allah
.təala özü bunu bilir
*********
.Ənam surəsi, 87 ayə . [1] -1
.Al-İmran surəsi, 179 ayə . [2] -2
.Şura surəsi, 13 ayə . [3] -3 .Yusuf surəsi, 6 ayə . [4] -4
Bu məsələdə heç kəsin haqqı yoxdur ki, niyə mən başqa bir kəs və ya başqa bir şey olmadım? Desin. Ya Niyə bütün mələklər Cəbrail (ə) və bütün insanlar Mühəmməd
Mustafa (s) olmayıblar? Və ya niyə bütün dağlar və daşlar qızıl olmayıb? Çünki, əgər belə olsaydı, aləmin kamilliyi naqis olardı və varlıqlar və onların hissələri arasındakı
.nizam və həmahənglik aradan gedərdi
Bütün mövcudat və hissələr artasındakı nizam və həmahəngliyi Qurani- kərim Yasin
:surəsinin 38-40 ayələrində dəqiq şəkildə belə şərh edir
�
نا ﺎﻬﻟ ﯽﻐﺒﻨﯾ ﺲﻤﺸﻟا ﻼﻤﯾﺪ ﻘَـ ﻟا نﻮﺟﺮﻌﻟﺎﮐ دﺎﻋ ﯽﺘﺣ لزﺎﻨﻣ هﺎﻧرﺪ ﻗَـ ﺮﻤﻘﻟاﻮﻤﯿﻠﻌﻟا ﺰﯾﺰﻌﻟا ﺮﯾﺪ ﻘْـ ﺗ ﮏﻟذ ﺎﻬﻟ ﺮﻘﺘ ﺴﻤﻟ یﺮﺠﺗ ﺲﻤﺸﻟاو}
ْـ
(1){نﻮﺤﺒﺴﯾ ﮏﻠﻓ ﯽﻓ ﻞﮐو رﺎﻬﻨﻟا ﻖﺑﺎﺳ ﻞﯿﻠﻟا ﻻو ﺮﻤﻘﻟا کرﺪﺗ
Günəş də özü üçün müəyyən olunmuş yerdə seyr edər. Bu yenilməz qüdrət sahibi “
olan, bilən Allahın təqdiridir. Biz ay üçün də mənzillər müəyyən etdik. Nəhayət, o dönüb xurma ağacının qurumuş əyri budağı kimi olar. Nə günəş aya çatar nə də gecə
”.gündüzü ötə bilər. Hər biri bir göydə üzərlər
_BÜTÜN. ŞEYLƏR CAHANDA ÖZ YERLƏRİNDƏDİR_ _DEMƏ. NIYƏ BƏNGƏRİ NƏ AZ NƏ DƏ ÇOXDUR_
_BÜTÜN. BUNLAR HAQQ ƏDALƏT TƏQDİRİ VƏ HİKMƏTİDİR_
_BİZ. BAŞ AÇMARIQ, XİLQƏT SİRRİDİR_
Amma eyni halda İnsan ixtiyar və seçim sahibidir. Bu məsələ sirdir, yəni təqdir və seçimlər olduğca mürəkkəb məsələdir. Demək olar ki, “ Əgər bəşər milyon illər birlikdə
”.kəşf və təhqiq etsələr, yenə də bilinməyən sirrlər önlərində qalacaqdır
Ötən mövzunun xülasəsindən belə çıxır ki, xilqət aləmi, səbəblər və səbəb olanlar
.aləmidir və eyni halda İnsan aləmi, ixtiyar və təklif aləmidir
Qəza və qədər İlahi hikməti bütün işlərə hakimdir. İmam və Peyğəmbərin, yaradılış cihadının və ixtiyarının və bu qəbildən olan məsələlərin səbəbinin başa düşülməsi
Allahın bütün işlərinə və kainatın sirrinə dair elmi əhatəsinin olması lazımdır ki, bunu
yalnız o kəslər başa düşürlər ki, Allahın
**********
.Yasin surəsinin 38-40 ayə . [1] -1
.xüsusi inayətinə nail olurlar ki, bütün Peyğəmbər və Məsum İmamlar belədirlər Halbuki, bütün bəşər müxtəlif yollarla məsləhət olmuşdur ki, ay, günəşə və..... sahib çıxsınlar, çünki, Allah onları insanın fəthi üçün yaratmışdır. Onlar çalışaraq aləmin sirrinə əl atıb, ondan bəhrələnsinlər. Amma hansısa səbəbdən onu başa düşməsələr
.bunu İlahi təqdir qəbul edib, onun varlığının bərəkətindən faydalansınlar
Buna görə də bizim vəzifəmiz Peyğəmbər və məsum İmamların təlim və bələdçiliklərindən yararlanaq və onların hidayətlərinin mövcudluğunu böyük İlahi nemət hesab edək və onları özümüzə nümunə götürək və o höccətlərin seçilməsinin və İlahi haqqın fəlsəfəsini naqis ağlımızla başa düşə bilmiriksə, onları inkar edib ona müxalif olmayaq. Əks halda o kəslərdən hesab olunacağıq ki, Peyğəmbər (s)- ın dövründə bu seçimin İlahi itrət olmasını cahillər kimi inkar etdilər və kafirlərdən
:oldular. Qurani Kərim bu barədə Nisa surəsinin 54 ayəsində belə buyurur
(1){ﺎﻤﯿﻈﻋ ﺎﮑﻠﻣ ﻢﻫﺎﻨﯿﺗآو ﻪﻤﮑﺤﻟاو بﺎﺘﮑﻟا ﻢﯿﻫاﺮﺑإ لآ ﺎﻨﯿﺗآ ﺪﻘﻓ ﻪﻠﻀﻓ ﻦﻣ ﻪﻠﻟا ﻢﻫﺎﺗآ ﻣﺎ ی_ﻞﻋ سﺎﻨﻟا نوﺪﺴﺤﯾ ما}
Yoxsa onlar Allahın öz nemətindən bəxş etdiyi şeylərə görə insanlara- Peyğəmbər və “
ailəsinə- həsəd aparırlar? Halbuki biz İbrahim övladlarına da kitab və hikmət
”.vermişdik və onlara böyük hökumət bəxş etmişdik
Bu ayənin təfsirinə əsasən bu ayə onların şəninə nazil olmuşdur. Biz təfəkkür və düşüncə yolu ilə kainatın vəziyyətini başa düşməliyik ki, hər şey öz yerində qərar verilmişdir və İlahi hikmət və elm bütün kiçik və böyük yaradılış üçün naməlumdur.
:Buna görə Ənam surəsinin 124 ayəsində belə buyurulur
(2){ﻪﺘﻟﺎﺳر ﻞﻌﺠﯾ ﺚﯿﺣ ﻢﻠﻋا ﻪﻠﻟا}
”.Allah Peyğəmbərliyi hara (kimə) göndərəcəyini özü daha yaxşı bilir“
Buna görə də Peyğəmbərlərin və İlahi varislərin seçimi Allahın digər işləri kimi xüsusi
hikmətə malikdir, hərçənd
**********
.Nisa surəsinin 54 ayə . [1] -1 .Ənam surəsinin 124 ayə . [2] -2
.bəşər öz naqis ağıl və elmi ilə bu sirr və mürəkkəbliyi anlamağa qadir deyildir
ALLAH TƏBARÜK VƏ TƏALANIN ELMİ VƏ MƏSUMLARIN QEYB ELMLƏRİ.10
:ONUNCU SUAL
Peyğəmbər (s) və Məsum İmamların qeyb elmlərini izah edərdiniz? və buna əsasən ki,
Allah təala kamil və camal sifət və elmində şəriki olmadığını nəzərə alarsaq- Allahın elmi ilə İmamın elminin fərqini və İmamın elmi ilə Peyğəmbərin elminin fərqini bəyan
?edərdiniz
:CAVAB
Hər kəs tarix, hədis və seyr kitablarını oxuyarsa, bu işdə Peyğəmbər (s)- ın və Məsum İmamların qeyb işlərindən xəbər verdiyini və bunların əksəriyyətinin hadisədən bir az
.öncə olduğunu bilər və şəkk etməzlər
Bu xəbər xüsusiylə Peyğəmbər (s) və Əmirəl- Möminin (ə) şəxsləri barəsində çoxdur
.ki, onların hər biri bu ailənin möcüzələrindən hesab edilir
Hətta İbn Xəldun kimi şəxslər İmam Cəfər Sadiq (ə)- ın qeybdən xəbərlər verdiyini nəql etmişlər. Əlbəttə Allahın elmi ilə o böyük şəxsiyyətlərin elmlərinin fərqi ondadır ki,
Allahın elmi onun zatıdır, amma Onların elmi qeyri- zatidir, yəni bu onlara Allah
.tərəfindən verilmişdir
Allahın kamali sifətlərdə, yeganəlikdə və misilsizlikdə tayı
bərabəri və heç kəsə ehtiyacı yoxdur. Lakin peryğəmbər (s) və Məsum İmamlar (ə)- ın malik olduqları elm və sifətlər və başqa sahib olduqları şeylər Allaha möhtacdır və hər
.nə varlarıdırsa hamısı Allahdandır
Amma Peyğəmbər (s)- la Məsum İmam (ə)- ın qeyb işlərindən agahlığı o cəhətdəndir ki, Peyğəmbərin elmi ilə qeyb arasında heç bir vasitə yoxdur, amma İmam halbuki, öz
.elminin bir hissəsini peyğəmbərdən almışdır
Hər bir halda bu böyük şəxsiyyətlərin qeybdən xəbər vermələri səmada günəş kimi
.aydın və möhkəmdir
Qeybi xəbərlər barəsində müfəssəl şəkildə məlumat almaq istəyənlər, Məsum
.İmamlar (ə)- ın seyri və tarix kitablarına müraciət etsinlər
Vilayət işığı”, “ Nədəbə duasının şərhi” və “Təkvini və təşrii vilayət” kitablarında bu “
.barədə müxtəsər şəkildə qeyd etmişik
MƏSUM İMAMLARIN ƏMƏLİYYATLARININ GÖZƏLLİYİ.11
:ONBİRİNCİ SUAL
Nə üçün Məsum İmamların (ə) əməl, yol və metodları vəzifələrini həyata keçirərkən
?eyni olmamışdır
:CAVAB
Deyilənlərin əksinə olaraq Məsum Imam (ə)-ların əməliyyətları müxtəlif hadisələr müqabilində təqribən bir- birinə oxşar olmuşdur, çox fərqləri olmamışdır.Çünki onlar əməliyyatları təşəyyo üsul və proqramları, yəni əsl islam üsulları əsasında həyata keçirmişlər. Əgər Peyğəmbər (s) və Əmirəl Möminin (ə) bəzi işlərdə bir cür və başqa işlərdə başqa cür əməl etmişlərsə, bu İslam və Quranın əmrlərinin nəticəsi ilə
.olmuşdur
.Çünki, İslamda həm əmr vardır həm də onun qaydaları
:Bu barədə Ali-İmran surəsinin 28 ayəsində belə buyurulur
(1){هﺎ ُﻘﺗ ﻢﻬﻨﻣ اﻮﻘﺘﺗ نا ﻻإ}
”Məgər ki, onlardan çəkinin- daha vacib hədəflər üçün təqiyyə edin“
:Nəhl surəsi 106 ayəsində buyurulur
(2){نﺎﻤﯾﻹﺎﺑ ﻦﺌﻤﻄﻣ ﻪﺒﻠﻗو هﺮﮐا ﻦﻣ ﻻإ}
Qəlbi İmanla sabit olduğu halda məcbur edilən şəxs“
**********
.Ali-İmran surəsinin 28 ayə . [1] -1
.Nəhl surəsi 106 ayə . [2] -2
”istisna olmaqla
:Təhrim surəsinin, 9 ayəsində əmrin qaydaları haqqında belə buyurur
(1){ﻢﻬﯿﻠﻋ ﻆﻠﻏاو ﻦﯿﻘﻓﺎﻨﻤﻟاو رﺎﻔﮑﻟا ﺪﻫﺎﺟ}
”!Ey Peyğəmbər! kafir və münafiqlə döyüş və onlarla sərt rəftar et“
:Əraf surəsinin, 199 ayəsində də bu barədə buyurulmuşdur
(2){ﻦﯿﻠﻫﺎﺠﻟا ﻦﻋ ضﺮﻋاو فﺮﻌﻟﺎﺑ ﺮﻣاو ﻮﻔﻌﻟا ﺬﺧ}
Hər halda sən bağışlanma yolunu tut, yaxşı işlər görməyi əmr et və cahillərdən üz“
”döndər
:Fussilət surəsinin 34 ayəsində buyurulur
(3){ﻦﺴﺣا ﯽﻫ ﯽﺘﻟﺎﺑ ﻊﻓدا ﻪﺌﯿﺴﻟا ﻻو ﻪﻨﺴﺤﻟا یﻮﺘﺴﺗ ﻻو}
”!Heç vaxt yaxşılıqla pislik eyni deyil, pisliyi yaxşılıqla dəf et“
Həmçinin Bəqərə surəsinin 194 ayəsində belə buyurur
(4){ﻢﮑﯿﻠﻋ یﺪﺘﻋا ﻣﺎ ﻞﺜﻤﺑ ﻪﯿﻠﻋ اوﺪﺘﻋﺎﻓ ﻢﮑﯿﻠﻋ یﺪﺘﻋا ﻦﻤﻓ}
”.Sizə qarşı həddini aşanlara siz də həmin ölçüdə cavab verin“
:Zinəkarlar barəsində Nur surəsinin, 2 ayəsində belə davranmağı əmr edir
(5){ﷲا ﻦﯾد ﯽﻓ ﻪﻓار ﺎﻤﻬﺑ ﻢﮐﺬﺧﺎﺗ ﻻو}
!Bu işin icrasında ürəyiniz yumşalıb İlahi Əhkamın icrasına mane olmasın“
Ümumiyyətlə Məsum İmamların dövründə şərait və vəziyyət İslam dininin üsullarını qorumaq üçün belə əməlləri tələb edirdi. Bizdə İmamların doğru yolunda daim
.irəliləməliyik
*********
.Təhrim surəsinin, 9 ayə . [1] -1 .Əraf surəsinin, 199 ayə . [2] -2 .Fussilət surəsinin 34 ayə . [3] -3 .Bəqərə surəsinin 194 ayə . [4] -4
.Nur surəsinin, 2 ayə . [5] -5
- 19/08/09